Η Γαϊδουρότρυπα στην Κριτσά

 

ΜΙΚΡΑ ΨΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο θάνατος των ζώων και η Γαϊδουρότρυπα στην Κριτσά

Γράφει ο Γιάννης Κ.Ταβλάς

        

Ανηφορίζοντας από την Κριτσά για το Οροπέδιο του Καθαρού , στα μισά περίπου της διαδρομής, το μάτι σου πέφτει σε μια κόκκινη πινακίδα: ΣΠΗΛΑΙΟ-CAVE-GROTTE.

Είχα ακούσει από κουβέντες και διαβάσει στο διαδύχτιο για την ύπαρξη από παλιά αυτής της τρύπας -  σπηλιάς, με το όνομα ΓαΪδουρότρυπα , αλλά δεν την είχα επισκεφθεί ποτέ.

  Γνώριζα επίσης ότι o Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού μας και αργότερα ο πρώην Πρόεδρος της Κριτσάς  πριν χρόνια κος Γιάννης Σιγανός, είχαν φροντίσει για τη διάνοιξη δρόμου, δημιουργίας σκαλοπατιών και περίφραξής της.

Μάλιστα όπως μού διηγήθηκε ο Γιάννης Σιγανός (Ζέρβας), πριν πολλά χρόνια έρχεται στην Κριτσά ο Γάλλος αρχαιολόγος Πολ Φορ κι έφτασε και στην περιοχή της Γαϊδουρότρυπας καθ’ ότι η περιοχή παρουσίαζε αρχαιολογικό ενδιαφέρον λόγω της ύπαρξης γύρω αρχαίων κατασκευών (χαλάσματα σπιτιών).

Ο Πολ Φορ (Paul Faure) ήταν Γάλλος αρχαιολόγος (Παρίσι 1916 - 2007).

Σπούδασε στην Ecole Normale, έγινε διδάκτορας και υφηγητής και από το 1967 καθηγητής του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας στο Universite II του Κλερμόν-Φεράν.

 Είναι ειδικός στον τομέα της προϊστορικής αρχαιολογίας της Κρήτης και της Εγγύς Ανατολής. Βιβλία του όπως: Η καθημερινή ζωή στη Μυκηναϊκή εποχή, Η καθημερινή ζωή στην Κρήτη τη Μινωική εποχή, Η καθημερινή ζωή στην Ελλάδα την εποχή του Τρωικού πολέμου, Η καθημερινή ζωή στην εποχή του Ομήρου και Η καθημερινή ζωή στις στρατιές του Αλεξάνδρου έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά.

Σε εργασία του στις αρχές της δεκαετίας του '70-80, ο Φορ ισχυρίστηκε ότι έχει αποκρυπτογραφήσει τη Μινωική Γραμμική Α γραφή και ότι η γλώσσα αυτής της γραφής είναι ελληνική ή ινδοευρωπαϊκή πολύ συγγενική με την ελληνική.

Μεταγενέστερα, ο ίδιος ο Γιάννης Σιγανός ως Πρόεδρος της Κριτσάς, κάλεσε το Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδας, το οποίο εδρεύει στο Πανεπιστήμιο Ηρακλείου και με Διευθυντή, τον καθηγητή Σπηλαιοβιολόγο, Καλούστ Παραγκαμιάν, (Αρμενικής καταγωγής), πραγματοποιήθηκε η πρώτη εξερεύνηση., Ανοίχτηκε μεγαλύτερη δίοδος και μπήκαν στο εσωτερικό κι έβγαλαν ορισμένα συμπεράσματα.

  Έκαμαν χαρτογράφηση και κάποια εξερεύνηση  όπως ήταν φυσικό στον εσωτερικό χώρο και βρήκαν και κάποια οστά που φανερώνουν την ύπαρξη ζωής αιγάγρων ,νυχτερίδες, μικροερπετά και ίχνη κάποιας ανθρώπινης ίσως παρουσίας.       Άκουγα πάντα ότι αρκετοί επισκέπτες του χωριού μας έδειχναν ενδιαφέρον γι’ αυτό το σπήλαιο κι ανέβαιναν μέχρι εκεί για να το γνωρίσουν.

Έτσι αποφάσισα να το γνωρίσω κι εγώ από κοντά και να αποκτήσω μια πλήρη προσωπική εικόνα.

Είναι, δε είναι, διακόσια μέτρα από την άσφαλτο, δεξιά ανηφορίζοντας και με τον καλά διατηρημένο χωματόδρομο δε δυσκολεύεσαι να φτάσεις στην είσοδό της.

Ο επισκέπτης μπορεί να κατεβεί με σκαλοπάτια μερικά μέτρα μέχρι την είσοδο και πολύ λιγότερο και δύσκολα μέχρι την μικρών διαστάσεων τρύπα (είσοδο). Χρειάζεται προσοχή λόγω της υγρασίας και του λιγοστού φωτός.

Έτσι έκαμα κι εγώ και τράβηξα κάμποσες φωτογραφίες που σας τις παραθέτω ώστε να γνωρίσετε έστω και φωτογραφικά αυτή την παρατημένη σήμερα «τρύπα».

Η πρόσβαση είναι αρκετά βατή, μέχρι το σημείο που σχηματίζεται βαραθρώδης κατάβαση ύψους 10μ, η οποία απαιτεί σπηλαιολογικό εξοπλισμό και ειδικές γνώσεις σπηλαιολογίας.

Γνωρίζοντάς την από κοντά σκέφτηκα ότι κάποιοι παλαιότεροι χωριανοί, ίσως να είχαν περισσότερες ευαισθησίες για τον τόπο μας, παρά εμείς σήμερα.

 Αυτό που γνώρισα είναι άλλο ένα μικρό μεν ψήγμα από τη μακραίωνη ιστορία αυτού του τόπου  που με την ανάδειξή του θα ωφεληθεί δε, το τουριστικό χωριό μας, με την προσέλκυση όλο και περισσότερων επισκεπτών.

Το σπήλαιο είναι αρκετά μεγάλο, συνολικού μήκους 100μ, και διαθέτει πλούσιο σπηλαιολογικό διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, αλλά και πλούσια σπηλαιοπανίδα.

Απατούνται βέβαια αρκετά χρήματα για την πλήρη ανάδειξή του,  όπως και  ανοικτά και με όρεξη μυαλά, που να προωθήσουν το θέμα.

Πάντα ελπίζω ότι θα βρεθεί , θα ξεπεταχτεί μέσα από την Κριτσώτικη κοινωνία, κάποιος για να ηγηθεί, θα πρωτοστατήσει για κάποια βασικά τουλάχιστο που αφορούν την ανάπτυξη και την προβολή της Κριτσάς, (χωρίς να υποτιμήσω ότι έχει γίνει μέχρι τώρα), γιατί της αξίζει.

Αλλά πέραν τούτων των στοιχείων, γιατί άραγε ονομάστηκε ΓαΪδουρότρυπα;

  Λένε χρησιμοποιήθηκε για μάντρα αιγοπροβάτων. Κι αυτό δύσκολο μου φαίνεται.

 Η ονομασία όμως ΓαΪδουρότρυπα, παραπέμπει στα τετράποδα και συμπαθητικά γαϊδουράκια,  που ναι μεν σήμερα, ζήτημα αν θα βρεις ένα-δυο στο χωριό, αλλά παλαιότερα ήταν γεμάτο.

Βλέπετε τότε δεν υπήρχαν τα αγροτικά αυτοκίνητα και ήταν άκρως απαραίτητα για κάθε νοικοκύρη. Πάνω από πεντακόσια και λίγα μπορώ να λέω, τρέφονταν και δούλευαν από το Βαθύ, την Αμμουδάρα, ως ψηλά στο Καθαρό Όρος

H χοροταξία της τρύπας – σπηλιάς δεν το επιτρέπει για σταυλισμό τετράποδων. Προσομοιάζει περισσότερο με βάραθρο που δεν έχει εύκολο τρόπο καθόδου.

 Σκαλοπάτια κατασκευάστηκαν αργότερα για να μπορεί να κατέβει άνθρωπος. Άρα τα ζώα πώς θα κατέβαιναν μέσα. Τότε , γιατί ονομάστηκε Γαϊδουρότρυπα;

Νέος ήμουνα , παιδί μάλλον ακόμη και η μνήμη μου γυρνάει πολλά χρόνια πίσω στη συνοικία Παλαίμυλος της Κριτσάς. Εκεί έμενα τα παιδικά μου χρόνια και πάνω από το καφενείο του παππού μου (το καφενείο του Ξενοφού), όπως ήταν γνωστό.

Γεμάτο το καφενείο με ηλικιωμένους της εποχής εκείνης, πίνοντας τη ρακή ή απολαμβάνοντας το καφεδάκι τους στο χοντρό φλιτζάνι, βρασμένος με νερό από το γιγούμι και «ψημένος» στο πυρινάκι.

Ο ένας το μακρύ του κι ο άλλος το κοντό του, άκουγα χίλιες δυο ιστορίες. Και τι δεν άκουσα…. Όλους τους έπαιρνε η μπάλλα-κουβέντα, (κουτσομπολιό)!

Άκουσα όμως και κάποια που έχουν ενδιαφέρον για τα ήθη, τα έθιμα και την ιστορία αυτού του χωριού.

Η Γαϊδουρότρυπα, ο τόπος του μαρτυρίου

Λέγανε λοιπόν για εκείνη την τρύπα, ότι εκεί έριχναν τα γερασμένα τετράποδα, για να ψοφήσουν και να τα ξεφορτωθούν.

Βλέπετε τα γέρικα γαϊδουράκια και μουλάρια δεν τα είχαν πια ανάγκη αφού δεν ήταν γερά και δυνατά.

Μάλιστα επειδή πολλοί ήταν εκείνοι οι χωριανοί που ανεβοκατέβαιναν στο Καθαρό, ήθελαν δυνατά ζώα κι εκείνα με δυσκολία ανέβαιναν πια τις ανηφόρες.

 Έτσι αποφάσιζαν το φρικτό θάνατό τους, εκεί συνήθως στην τρύπα που βρισκόταν πάνω στη διαδρομή τους.

 Ίσως γι ‘ αυτό η τρύπα του θανάτου των ζώων πήρε το όνομά τους. Γαϊδάρου τρύπα-Γαϊδουρότρυπα.

Αυτά άκουσα, αυτά σας μεταφέρω. Αν ευσταθούν δεν είμαι και σίγουρος!

Άκουσα βέβαια και για κάποιο άλλο σημείο που έριχναν-γκρέμιζαν τα τετράποδα.

Μετά την αρχαία Λατώ, πηγαίνοντας για τα Λακώνια υπάρχει ένας γκρεμός, (φαράγγι του Χαυγά)- καμία σχέση με το γνωστό Χαυγά κοντά στο χωριό μας- κι εκεί έβρισκαν μαρτυρικό θάνατο τα άρρωστα και γερασμένα, ανήμπορα πια τετράποδα.

Όταν λοιπόν ο γάιδαρος γερνούσε και δεν μπορούσε πλέον να του είναι χρήσιμος, τον έπαιρνε το αφεντικό του κι αποφάσιζε να τον γκρεμίσει από μια χαράδρα.

Πολλές φορές  το μισοκατάφερνε , γιατί ο γάιδαρος τραυματιζόταν  μεν αλλά ζούσε ακόμα έχοντας σπάσει πόδια, πλευρά, με βαριά τραύματα στο κορμί του!

Τότε το φρικιαστικό έγκλημα συνέχιζαν τα πεινασμένα όρνεα, που  αχόρταγα  με κραυγές, αδημονούσαν να έρθει το ανήμπορο θύμα, μέχρι να μείνουν τα κόκαλα!

Κάποιες άλλες φορές έδεναν το ζώο καλά σε ένα δέντρο κάπου στην ερημιά και νηστικό πολλές μέρες στο τέλος ψοφούσε.

Άλλες οι εποχές εκείνες κι άλλες οι ευαισθησίες όσο αφορά τη ζωή των ζώων. Τότε τούτο εθεωρείτο αθώο και όχι απαγορευτικό.

Η μέθοδος της ευθανασίας σήμερα

Αλλά μήπως και στις μέρες μας δεν έχουμε ακούσει παρόμοιες ιστορίες για φόλες σε σκυλιά και γάτες. Καθημερινό φαινόμενο!

 Εδώ θα μου πεις στην Ελλάδα δεν σεβόμαστε τους ανθρώπους, τα ζώα θα κοιτάξουμε.

Σέβομαι τους ανθρώπους που δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη ενός ζώου ( είναι μεγάλη ) αλλά να κάνεις κακό σε αθώα πλάσματα χωρίς λόγο είναι αποτρόπαιο!!

Τώρα βέβαια εφαρμόζεται η μέθοδος της ευθανασίας.

Η ευθανασία, όσο σκληρή και αν ακούγεται, αποτελεί μια ιατρική πράξη που έχει σκοπό να θανατώσει το ζώο με τον πιο ανώδυνο τρόπο για να το απαλλάξει από σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Στην κτηνιατρική, ευθανασία είναι η γρήγορη κι ανώδυνη εκτέλεση των οικιακών ζώων που πρόκειται να πεθάνουν και δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να γλιτώσουν.

Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για την πραγματοποίηση της ευθανασίας είναι οι ενδοφλέβιες ενέσεις χλωροφορμίου, χλωράλης σε πυκνό διάλυμα βαρβιτουρικών ή κορεσμένου διαλύματος θειικού μαγνησίου.

Η εμπειρία της κακοποίησης των ζώων

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να έχει ζήσει έστω και λίγο σε οποιοδήποτε μέρος της ελληνικής επαρχίας και να μην έχει ακόμα και ως εικόνα την εμπειρία της κακοποίησης κάποιου ζώου: βασανισμό, δολοφονία με φόλα, ακόμα και σκοποβολή με καραμπίνα πάνω στο άμοιρο κατοικίδιο (λέγοντας «κατοικίδιο» παλιά εννοούσαμε μόνο σκύλους και γάτες, τα άλλα τρώγονταν), που μέχρι πολύ πρόσφατα αντιμετωπιζόταν ως πράγμα και λιγότερο ως ζωντανό.

Υπάρχουν ακόμα σε πολλές περιοχές «άνθρωποι» που τα σκυλιά και τις γάτες τα θεωρούν κάτι βρώμικο και εστία αρρώστιας, που η ζωή τους δεν έχει καμιά αξία – μην ξεχνάμε ότι σχεδόν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια τα κατοικίδια ήταν μόνο ζώα του κήπου και της αυλής και πολύ λίγοι τα έβαζαν μέσα στο σπίτι. Και αν τα έβαζαν, ήταν απλώς για επίσκεψη.

 Το βράδυ η γάτα έβγαινε με συνοπτικές διαδικασίες στη βεράντα και ο σκύλος δενόταν στην αυλή (διότι τι το ήθελες το κωλόσκυλο, αν δεν ήταν φύλακας ή αν δεν έβγαζε πουλιά και λαγό, να το ταΐζεις;).

Φίλοι μου, καλή σας μέρα!

             

 

            

 

          

    

  

         

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                       Γιάννης Κ. Ταβλάς  Συνταξιούχος Δάσκαλος