Γράφει ο Γιάννης Κ. Ταβλάς
Προϋποθέσεις για έναν καλό έμπορο
Για να γίνει κάποιος έμπορος δεν υπάρχουν ή τουλάχιστον δεν υπήρχαν παλαιότερα συγκεκριμένες απαιτήσεις ή προϋποθέσεις σπουδών. Η βασική προϋπόθεση ήταν αλλά και είναι η ύπαρξη επιχειρηματικού πνεύματος.
Γυρνάμε χρόνια πολλά πίσω, στην εποχή της Τουρκοκρατούμενης Κρήτης. Ασφυκτικά οι κατακτητές απαγόρευαν την Ορθόδοξη πίστη στους ραγιάδες και το χτίσιμο εκκλησιών παντού, σε όλα τα χωριά της.
Στο χωριό μας την Κριτσά γνωρίζουμε από το ποίημα που αναφέρεται κι εξυμνεί την ηρωίδα, Κριτσωτοπούλα – Ροδάνθη, τη μοναχοκόρη του πρωτόπαπα του χωριού, ότι έμαθε τα πρώτα της γράμματα στο Κρυφό Σχολειό που λειτουργούσε πέρα εκεί ψηλά, στην Παναγία Φανερωμένη.
ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΤΣΑΛΗΣ του Αντ. ή (ΠΙΤΟΠΟΥΛΗΣ)
Την εποχή αυτή του χειμώνα και μάλιστα όταν είμαστε τυχεροί και πέφτουν αρκετές βροχές όλη γη ρουφάει χορταστικά τα νερά .
Όλα περιμένουν ανυπόμονα τις πρώτες σταγόνες νερού. Τα φυτά , τα δένδρα, και παντού χορτάρι ξεφυτρώνει. Ναι, με μεγάλη λαχτάρα όλοι μας περιμένουμε τις πρώτες βροχές. Το καλοκαίρι ο ήλιος έχει ρουφήξει το νερό , έχει ξεράνει το χώμα και τα δέντρα παλεύουν να κρατηθούν ζωντανά. Η ξηρασία βασανίζει ανθρώπους , ζώα και φυτά. Και ήρθε ο χειμώνας και να τουλάχιστον για φέτος δεν έχουμε παράπονο, αρκετές βροχές μάς ήρθαν.
Πρώτο σημάδι ότι θα χορτάσουμε για φέτος τουλάχιστον νερό είναι το άνοιγμα των ξηραμένων πηγών.
Γύρω από την Κριτσά τα χωράφια έχουν ποτιστεί καλά κι έχουν ανοίξει πολλές πηγούλες.
ΜΙΚΡΑ ΨΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ
Αναστορούμαι τα προπολεμικά φανάρια φωτισμού
στους δρόμους της Κριτσάς.
Γράφει ο Γιάννης Κ. Ταβλάς
ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
(Ένα σύντομο οδοιπορικό)
Άποψη Κριτσάς με το χιονισμένο Κάστελλο
Η Κριτσά είναι το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Αγίου Νικολάου Λασιθίου
Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος σε υψόμετρο από 330 μέχρι 365 μ.
Αποτελεί το ιστορικό αγροτοκτηνοτροφικό κέντρο του Δήμου Αγίου Νικολάου και αναμφίβολα αποτέλεσε τη "μητρική γη" της σημερινής πόλης του Αγίου Νικολάου που δημιούργησαν κάτοικοί της μαζί με κατοίκους και αρκετών γειτονικών οικισμών του Μεραμβέλλου.
(Διακρίνονται οι αείμνηστοι παπά Κων/νος Κουτάντος και ο καθηγητής- Θεολόγος Σταύρος Αρακαδάκης πίσω του καθώς και ο δάσκαλος-λαογράφος Γεώργιος Περάκης)
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Κριτσάς περιλαμβάνει και τους οικισμούς :
Η Αμμουδάρα, (493)
Το Βαθύ, (211)
0 Ι.Θεολόγος, (2)
Το Οροπέδιο του Καθαρού, (18)
Ο Κάλυβος, (66)
Η Κριτσά, (1.296)
Το Μαρδάτι, (191)
Η Ρούσα Λίμνη, (279)
Οι Τάπες, (81)
Συνολικά η κοινότητα έχει 2.637 κατοίκους.
Οι κάτοικοι της συνδέονται και υπήρξαν αναμφίβολα απόγονοι των κατοίκων της κοντινής Λατούς Ετέρας, της οποίας τα ερείπια βρίσκονται 3 χλμ. βορειοανατολικά του χωριού στην περιοχή Κουτάραντος. Από τις ανασκαφές που έχουν γίνει ως τώρα στη Λατώ κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα, ήρθαν στο φως ο χώρος της αγοράς με το Πρυτανείο, την εξέδρα και το Ιερό της Πόλης. Συνεχής θεωρείται η παρουσία ανθρώπων στον χώρο της Κριτσάς τουλάχιστον από τα υστερομινωικά χρόνια και μετά. Θεωρείται βέβαιη η ακμή της στα Βυζαντινά χρόνια και στην περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας που την ακολούθησε από το 1211 μέχρι το 1669.Αν και ερημώθηκε από τους Άραβες (823) όταν κατέλαβαν την Κρήτη, κατοικήθηκε ξανά το 961 μετά την απελευθέρωσή της από τον Νικηφόρο Φωκά και γνώρισε νέα άνθηση στα χρόνια της Ενετοκρατίας (12ος-16ος αι.). Ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης καθ' όλο το Μεσαίωνα και αποτελούνταν από διαφορετικές συνοικίες οι οποίες αναφέρονταν ξεχωριστά στις απογραφές.
Η φυσική κτηματική περιφέρεια της Κριτσάς, ξεκινά από τη θάλασσα του κόλπου του Μεραμπέλλου και φθάνει μέχρι τον ορεινό σχηματισμό της Δίκτης και την κορυφή Λάζαρος (2.085 μ. υψόμετρο).
Στο μεγάλο αυτό σε έκταση περιβάλλον υπάρχει μεγάλη ποικιλία σχηματισμών που περιλαμβάνει τον μεγάλο ελαιόφυτο κάμπο της Κριτσάς, το φαράγγι του Χαυγά, το αρχαίο πρινόδασος (δάσος με βελανιδιές) στη διαδρομή προς το οροπέδιο Καθαρού (ή Αόρι) (με μέσο υψόμετρο 1130 μ. και έκταση 45.000 .στρέμματα) όπου βρίσκεται ο οικισμός με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Κρήτη και το μοναδικό ίσως κυπαρισσόδασος στο δρόμο προς στο Καθαρό.
Η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μιας ενδιαφέρουσας χλωρίδας, που περιέχει σπάνια και ενδημικά φυτά που προβάλλονται και εκτίθενται με συστηματικό τρόπο στο Μουσείο "Ροδάνθη" , που βρίσκεται και λειτουργεί από το 2017 στον οικισμό της Κριτσάς.
Επίσης στο Οροπέδιο του Καθαρού βρέθηκαν οστά ελαφιών και ιπποπόταμων σπουδαίας αρχαιολογικής αξίας.
Το 1904, με απόφαση της Βουλής των Κρητών αποφασίστηκε η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Νεάπολη στον Άγιο Νικόλαο. Ο Δήμος Αγίου Νικολάου αποτελούσε ήδη έδρα του Δήμου Κριτσάς από το 1900. Η Κριτσά εξακολούθησε να αποτελεί Δήμο μέχρι το 1926.
Τη χρονιά εκείνη, έγινε η πρώτη αμαξιτή οδός που συνέδεε την Κριτσά με τον Άγιο Νικόλαο και συντόμευε σημαντικά το χρόνο της διαδρομής.
Στην περιοχή της Κριτσάς δημιουργήθηκε ο προσφυγικός οικισμός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου , στο μέσον της διαδρομής προς τον οικισμό του Κρούστα, στις εκτάσεις που παραχωρήθηκαν από την τοπική εκκλησία στη μοναστηριακή ιδιοκτησία που υπήρχε εκεί και φιλοξένησε πολλές οικογένειες προσφύγων. Οι πρόσφυγες με πολύ προσωπικό αγώνα, κατάφεραν να ενταχθούν στην τοπική κοινότητα της Κριτσάς και να συμβάλλουν με τον καλύτερο τρόπο στις πολλαπλές ανάγκες του νέου τους περιβάλλοντος, στο οποίο κατάφεραν να ενσωματωθούν παραγωγικά και κοινωνικά.
Κατά την περίοδο της δεύτερης κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου, με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων της Εθνικής Παλιγγενεσίας (1830-1930), στην αυλή της Παναγίας Οδηγήτριας κατασκευάστηκε το πρώτο Ηρώον της Κριτσάς για να τιμηθούν οι πολύχρονοι αγώνες των Κριτσωτών για την Ελευθερία.
Την ίδια περίοδο, μετά από αίτημα του δασκάλου Γ. Πεδιαδίτη, ξεκίνησε ο σχεδιασμός του νέου σχολείου της Κριτσάς, το οποίο εντάχθηκε στο πρόγραμμα σχολικών κτιρίων που είχε ξεκινήσει το Υπουργείο Παιδείας μετά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929, που καθιέρωσε τη δημοτική γλώσσα και κατάργησε τα χωριστά παρθεναγωγεία.
Το νέο σχολείο της Κριτσάς, ήταν διώροφο με όροφο κλίσεως στην ανατολική πλευρά και είχε στη βόρεια πλευρά μεγάλο κλιμακοστάσιο με μεγάλα ανοίγματα που επέτρεπε τον άπλετο φωτισμό του. Ήταν σχεδιασμένο με βάση τις αρχές του αφαιρετικού μεσοπολεμικού μοντερνισμού (επιρροές bauhaus) σύμφωνα με τις οποίες ολοκληρώθηκαν σε όλη τη χώρα 3.300 σχολικά κτίρια, εγχείρημα πρωτοφανές και μοναδικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ολοκληρώθηκε το έτος 1938 και το 1941 μέχρι το 1944 επιτάχθηκε από τις αρχές κατοχής.
Η περιφέρεια της Κριτσά είναι πλούσια σε αξιόλους αρχαιολογικούς χώρους κι άλλα αξιοθέατα:
Λατώ, αρχαιολογικός χώρος τρία χιλιόμετρα από την Κριτσά
Ναός της Παναγίας Κεράς, ένα χιλιόμετρα από την Κριτσά, με αξιόλογες τοιχογραφίες
Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, δύο χιλιόμετρα από την Κριτσά, στο δρόμο προς Κρούστα
Ναός του Αγίου Γεωργίου Καβουσώτη, νότια του χωριού, με αρκοσόλιο και εξίτηλες τοιχογραφίες
Ναός του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, στο νεκροταφείο του χωριού, τοιχογραφημένος
Ναός του Αφέντη Χριστού
Επίσης στο χωριό λειτουργούν τα εξής μουσεία:
Μουσείο Σπάνιων και ενδημικών Φυτών “Ροδάνθη”
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Κριτσωτοπούλας
Τέλος για τον επισκέπτη λειτουργούν στην Κριτσά αρκετά καταστήματα με ντόπια υφαντά κι άλλα τουριστικά είδη επί του κεντρικού δρόμου. Επίσης Cafe αλλά και πολλά καταστήματα εστίασης.
Έτσι ο επισκέπτης μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες του και να κλείσει την επίσκεψή του στο χωριό με ένα πλήρες πρόγραμμα.
Για τη μεταφορά Ι.Κ.Ταβλάς
Πώς είναι να ζεις ΜΟΝΙΜΑ σε χωριό;
Άλλο η πόλη και άλλο το χωριό. Οι διαφορές είναι μεγάλες!
Άλλο Καλοκαίρι και άλλο Χειμώνας!
Ύστερα από μια 36χρονη επαγγελματική περιπλάνηση -ως δάσκαλος- και συνολικά μια 50χρονη διαμονή στην Αθήνα ,γύρισα συνταξιούχος πια στο χωριό μου.
Το χωριό που γεννήθηκα και μεγάλωσα, στην Κριτσά Λασιθίου, στο πάλαι ποτέ κεφαλοχώρι όπως λέγεται της Κρήτης.
Γύρισα στις ρίζες μου, στο πατρικό μου, εδώ που απολαμβάνω τον ήλιο και τη γη που μ' ανάθρεψε, τη ζεστασιά των συγγενών, των φίλων, των συγχωριανών μου.
Σκέψεις πολλές ερωτηματικά πολλά . Να φύγει ο νέος για τη μεγαλούπολη , να γυρίσει ο απόδημος στο χωριό του. Ιδού το μεγάλο δίλημμα, γιατί τα υπέρ αλλά και τα κατά και στις δυο περιπτώσεις είναι θεμιτά.
Με λόγια απλά:
Ο Αθηναίος σε κάθε περίπτωση έχει επιλογές διασκέδασης, όμως έχει και πιο γρήγορους ρυθμούς ζωής. Από την άλλη ο χωριάτης έχει ελάχιστες -έως και καθόλου- επιλογές και οι ρυθμοί της ζωής του κυλούν βασανιστικά αργά. Κι όμως, έχοντας ζήσει και στο ένα άκρο αλλά και στο άλλο, μπορώ να σου πω με βεβαιότητα ότι οι αργοί ρυθμοί είναι σίγουρα καλύτεροι.
Έχεις άπλετο χρόνο να σκεφτείς πράγματα, καθώς και να συνομιλήσεις με τον εαυτό σου. Μπέσα τώρα, αυτή η συνομιλία μου λείπει στην Αθήνα.
Εγώ κατέληξα στο χωριό και μετά από δεκαπέντε μήνες είμαι βέβαιος ότι ο μόνιμος κάτοικος στο χωριό, περνάει ένα "τσακ" καλύτερα όσο κι αν σου φαίνεται παράλογο.
Κάτι η "καλημέρα" που θα πεις, λίγο τα αυγά και τα χόρτα που θα σου δώσουν απλόχερα οι γείτονες , λίγο η συντροφιά της ρακής στο καφενείο και λίγο το αγνό κουτσομπολιό αφού τους γνωρίζεις όλους (από το δημοτικό μέχρι το λύκειο) και τα ξέρεις όλα, δεν συγκρίνονται με κανένα εμπορικό κέντρο και καμιά καφετέρια της Αθήνας.
Γνώμη μου. Αλλά για όλα υπάρχει ο αντίλογος και πολλές φορές όλοι έχουν δίκιο. Καλό απόγευμα!
ΜΙΚΡΑ ΨΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο Άγιος Γεώργιος ο Καβουσώτης στην Κριτσά, χρήζει άμεσα την προστασία μας!
Γράφει ο Γιάννης Κ. Ταβλάς
Γνωριμία με το Ναό
Είναι ναός μονόχωρος, θολοσκεπής με ανοίγματα στο νότιο τοίχο. Εξωτερικά στη νότια πλευρά του σώζεται τμήμα αρκοσολίου, δηλαδή αψιδωτό ταφικό μνημείο της Ενετοκρατίας.
ΚΡΙΤΣΩΤΙΚΟΙ ΠΑΛΜΟΙ Σχοινοποιός, ένα παραδοσιακό επάγγελμα και ο Κριτσώτης Νικόλαος Σκουλικάρης Όσο γυρνάμε προς τα πίσω, επαγγέλματα, ...
