ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
(Ένα σύντομο οδοιπορικό)
Άποψη Κριτσάς με το χιονισμένο Κάστελλο
Η Κριτσά είναι το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Αγίου Νικολάου Λασιθίου
Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος σε υψόμετρο από 330 μέχρι 365 μ.
Αποτελεί το ιστορικό αγροτοκτηνοτροφικό κέντρο του Δήμου Αγίου Νικολάου και αναμφίβολα αποτέλεσε τη "μητρική γη" της σημερινής πόλης του Αγίου Νικολάου που δημιούργησαν κάτοικοί της μαζί με κατοίκους και αρκετών γειτονικών οικισμών του Μεραμβέλλου.
Τα αποκαλυπτήρια της ηρωίδας της Κριτσάς (ΡΟΔΑΝΘΗΣ-ΚΡΙΤΣΩΤΟΠΟΥΛΑΣ)
(Διακρίνονται οι αείμνηστοι παπά Κων/νος Κουτάντος και ο καθηγητής- Θεολόγος Σταύρος Αρακαδάκης πίσω του καθώς και ο δάσκαλος-λαογράφος Γεώργιος Περάκης)
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Κριτσάς περιλαμβάνει και τους οικισμούς :
Η Αμμουδάρα, (493)
Το Βαθύ, (211)
0 Ι.Θεολόγος, (2)
Το Οροπέδιο του Καθαρού, (18)
Ο Κάλυβος, (66)
Η Κριτσά, (1.296)
Το Μαρδάτι, (191)
Η Ρούσα Λίμνη, (279)
Οι Τάπες, (81)
Συνολικά η κοινότητα έχει 2.637 κατοίκους.
Οι κάτοικοι της συνδέονται και υπήρξαν αναμφίβολα απόγονοι των κατοίκων της κοντινής Λατούς Ετέρας, της οποίας τα ερείπια βρίσκονται 3 χλμ. βορειοανατολικά του χωριού στην περιοχή Κουτάραντος. Από τις ανασκαφές που έχουν γίνει ως τώρα στη Λατώ κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα, ήρθαν στο φως ο χώρος της αγοράς με το Πρυτανείο, την εξέδρα και το Ιερό της Πόλης. Συνεχής θεωρείται η παρουσία ανθρώπων στον χώρο της Κριτσάς τουλάχιστον από τα υστερομινωικά χρόνια και μετά. Θεωρείται βέβαιη η ακμή της στα Βυζαντινά χρόνια και στην περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας που την ακολούθησε από το 1211 μέχρι το 1669.Αν και ερημώθηκε από τους Άραβες (823) όταν κατέλαβαν την Κρήτη, κατοικήθηκε ξανά το 961 μετά την απελευθέρωσή της από τον Νικηφόρο Φωκά και γνώρισε νέα άνθηση στα χρόνια της Ενετοκρατίας (12ος-16ος αι.). Ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης καθ' όλο το Μεσαίωνα και αποτελούνταν από διαφορετικές συνοικίες οι οποίες αναφέρονταν ξεχωριστά στις απογραφές.
Το 1832 ξεκίνησε τη λειτουργία του το ελληνικό σχολείο του οικισμού, ενώ το 1867 η Κριτσά έγινε έδρα Δήμου που συμπεριλάμβανε τον Κρούστα, την Πρίνα, το Καλό Χωριό, το Μαρδάτι, τον Άγιο Νικόλαο, τα Μέσα Λακώνια και τις Τάπες.
Η φυσική κτηματική περιφέρεια της Κριτσάς, ξεκινά από τη θάλασσα του κόλπου του Μεραμπέλλου και φθάνει μέχρι τον ορεινό σχηματισμό της Δίκτης και την κορυφή Λάζαρος (2.085 μ. υψόμετρο).
Στο μεγάλο αυτό σε έκταση περιβάλλον υπάρχει μεγάλη ποικιλία σχηματισμών που περιλαμβάνει τον μεγάλο ελαιόφυτο κάμπο της Κριτσάς, το φαράγγι του Χαυγά, το αρχαίο πρινόδασος (δάσος με βελανιδιές) στη διαδρομή προς το οροπέδιο Καθαρού (ή Αόρι) (με μέσο υψόμετρο 1130 μ. και έκταση 45.000 .στρέμματα) όπου βρίσκεται ο οικισμός με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Κρήτη και το μοναδικό ίσως κυπαρισσόδασος στο δρόμο προς στο Καθαρό.
Η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μιας ενδιαφέρουσας χλωρίδας, που περιέχει σπάνια και ενδημικά φυτά που προβάλλονται και εκτίθενται με συστηματικό τρόπο στο Μουσείο "Ροδάνθη" , που βρίσκεται και λειτουργεί από το 2017 στον οικισμό της Κριτσάς.
Επίσης στο Οροπέδιο του Καθαρού βρέθηκαν οστά ελαφιών και ιπποπόταμων σπουδαίας αρχαιολογικής αξίας.
Το 1904, με απόφαση της Βουλής των Κρητών αποφασίστηκε η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Νεάπολη στον Άγιο Νικόλαο. Ο Δήμος Αγίου Νικολάου αποτελούσε ήδη έδρα του Δήμου Κριτσάς από το 1900. Η Κριτσά εξακολούθησε να αποτελεί Δήμο μέχρι το 1926.
Τη χρονιά εκείνη, έγινε η πρώτη αμαξιτή οδός που συνέδεε την Κριτσά με τον Άγιο Νικόλαο και συντόμευε σημαντικά το χρόνο της διαδρομής.
Στην περιοχή της Κριτσάς δημιουργήθηκε ο προσφυγικός οικισμός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου , στο μέσον της διαδρομής προς τον οικισμό του Κρούστα, στις εκτάσεις που παραχωρήθηκαν από την τοπική εκκλησία στη μοναστηριακή ιδιοκτησία που υπήρχε εκεί και φιλοξένησε πολλές οικογένειες προσφύγων. Οι πρόσφυγες με πολύ προσωπικό αγώνα, κατάφεραν να ενταχθούν στην τοπική κοινότητα της Κριτσάς και να συμβάλλουν με τον καλύτερο τρόπο στις πολλαπλές ανάγκες του νέου τους περιβάλλοντος, στο οποίο κατάφεραν να ενσωματωθούν παραγωγικά και κοινωνικά.
Κατά την περίοδο της δεύτερης κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου, με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων της Εθνικής Παλιγγενεσίας (1830-1930), στην αυλή της Παναγίας Οδηγήτριας κατασκευάστηκε το πρώτο Ηρώον της Κριτσάς για να τιμηθούν οι πολύχρονοι αγώνες των Κριτσωτών για την Ελευθερία.
Την ίδια περίοδο, μετά από αίτημα του δασκάλου Γ. Πεδιαδίτη, ξεκίνησε ο σχεδιασμός του νέου σχολείου της Κριτσάς, το οποίο εντάχθηκε στο πρόγραμμα σχολικών κτιρίων που είχε ξεκινήσει το Υπουργείο Παιδείας μετά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929, που καθιέρωσε τη δημοτική γλώσσα και κατάργησε τα χωριστά παρθεναγωγεία.
Το νέο σχολείο της Κριτσάς, ήταν διώροφο με όροφο κλίσεως στην ανατολική πλευρά και είχε στη βόρεια πλευρά μεγάλο κλιμακοστάσιο με μεγάλα ανοίγματα που επέτρεπε τον άπλετο φωτισμό του. Ήταν σχεδιασμένο με βάση τις αρχές του αφαιρετικού μεσοπολεμικού μοντερνισμού (επιρροές bauhaus) σύμφωνα με τις οποίες ολοκληρώθηκαν σε όλη τη χώρα 3.300 σχολικά κτίρια, εγχείρημα πρωτοφανές και μοναδικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ολοκληρώθηκε το έτος 1938 και το 1941 μέχρι το 1944 επιτάχθηκε από τις αρχές κατοχής.
Η περιφέρεια της Κριτσά είναι πλούσια σε αξιόλους αρχαιολογικούς χώρους κι άλλα αξιοθέατα:
Λατώ, αρχαιολογικός χώρος τρία χιλιόμετρα από την Κριτσά
Ναός της Παναγίας Κεράς, ένα χιλιόμετρα από την Κριτσά, με αξιόλογες τοιχογραφίες
Ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, δύο χιλιόμετρα από την Κριτσά, στο δρόμο προς Κρούστα
Ναός του Αγίου Γεωργίου Καβουσώτη, νότια του χωριού, με αρκοσόλιο και εξίτηλες τοιχογραφίες
Ναός του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, στο νεκροταφείο του χωριού, τοιχογραφημένος
Ναός του Αφέντη Χριστού
Επίσης στο χωριό λειτουργούν τα εξής μουσεία:
Μουσείο Σπάνιων και ενδημικών Φυτών “Ροδάνθη”
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Κριτσωτοπούλας
Τέλος για τον επισκέπτη λειτουργούν στην Κριτσά αρκετά καταστήματα με ντόπια υφαντά κι άλλα τουριστικά είδη επί του κεντρικού δρόμου. Επίσης Cafe αλλά και πολλά καταστήματα εστίασης.
Έτσι ο επισκέπτης μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες του και να κλείσει την επίσκεψή του στο χωριό με ένα πλήρες πρόγραμμα.
Για τη μεταφορά Ι.Κ.Ταβλάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου