ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ ΚΡΙΤΣΑΣ ΜΕ ΤΟ ΦΑΚΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΛΑΣΙΘΙΩΤΑΚΗ

                                                           

ΜΙΚΡΑ ΨΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ΠΗΓΉ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΟΒΥΣΟ ΚΡΙΤΣΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΕΣ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ
ΣΤΟ ΑΝΥΔΡΟ ΠΑΝΩ ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟ.

    

    Την εποχή αυτή του χειμώνα και μάλιστα όταν είμαστε τυχεροί και πέφτουν αρκετές βροχές όλη γη ρουφάει χορταστικά τα νερά .

Όλα περιμένουν ανυπόμονα τις πρώτες σταγόνες νερού. Τα φυτά , τα δένδρα, και παντού χορτάρι ξεφυτρώνει. Ναι, με μεγάλη λαχτάρα όλοι μας περιμένουμε τις πρώτες βροχές. Το καλοκαίρι ο ήλιος έχει ρουφήξει το νερό , έχει ξεράνει το χώμα και τα δέντρα παλεύουν να κρατηθούν ζωντανά. Η ξηρασία βασανίζει ανθρώπους , ζώα και φυτά. Και ήρθε ο χειμώνας και να τουλάχιστον για φέτος δεν έχουμε παράπονο, αρκετές βροχές μάς ήρθαν.

Πρώτο σημάδι ότι θα χορτάσουμε για φέτος τουλάχιστον νερό είναι το άνοιγμα των ξηραμένων πηγών.

Γύρω από την Κριτσά τα χωράφια έχουν ποτιστεί καλά κι έχουν ανοίξει πολλές πηγούλες.

Οι δυο κλασσικές και ιστορικές πηγές που ξεδιψούσαν και πότιζαν οι πρόσφυγες τα κηπούλια τους ψηλά στο Ιωάννη Θεολόγο κατεβάζουν αρκετό νερό.

‘Οσο για την παλιά μας δεξαμενή (υδραγωγείο) του χωριού μας η πηγή της κατεβάζει από τα Πλατύβολα μπόλικο νερό. Επόμενο ήταν και αναμενόμενο να ξεχυλίσει το νερό.

Έτσι ακριβώς έγινε και όπως φαίνεται καθαρά στο VIDEO του αγαπητού μας Ιωάννη Λασιθιωτάκη (με καταγωγή από το Βραχάσι αλλά γαμπρός της Κριτσάς).

Είναι υπέροχα τα συναισθήματα που νοιώθεις παρακολουθώντας το πλεονάζον νερό να σχηματίζει ποταμάκι και να κατευθύνεται στον κοντινό χείμαρρο που ξεκινάει από το “Κεφαλόβρυσο”, κατηφορίζει τη βρύση στα Καββούσα, διασχίζει τη συνοικία του Παλαιμύλου και κάτω χαμηλά στην Παναγία Κερά στην Καμάρα συναντά τα νερά ενός άλλου μεγαλύτερου χειμάρρου. Ξεκινάει από την Τσίβη, κατεβαίνει το Φαράγγι του Χαυγά και συναντιούνται στην Καμάρα του Τζιρή.

Με νερά (άλλοτε ρουσόχρωμα κι άλλοτε καθαρά, άλλοτε πολλά κι άλλοτε λιγότερα) συνεχίζει ακολουθώντας το κατηφορικό αυλάκι που διασχίζει τη νότια πλευρά του Κριτσώτικου ελαιώνα, να περνάει το φράγμα του Μάμμαλου και μετά από κάμποσα χιλιόμετρα φτάνει στην παραλία του Αγίου Παντελεήμονος στο Καλό χωριό.

Μακάρι να βλέπαμε ολοχρονίς αυτή την εικόνα! 

Βέβαια τα περισσευούμενα αυτά νερά του Κεφαλόβρυσου πριν πολλά χρόνια (στην παιδική μου ηλικία) δεν έμενα ανεκμετάλλευτα. Με χωμάτινα αυλάκια οι τσιμέντινους καταπότες πολλοί χωριανοί μας οδηγούσαν το νερό κάτω στην άκρη του Παλαιμύλου ή πιο μακριά στα Σώχωρα (Πύργος της Αμπέλλας) και πότιζαν κηπουλάκια και δένδρα. Κάθε σπίτι την εποχή αυτή προνοούσε να φυτέψει έστω και λίγα αυλάκια κηπευτικά για τις ανάγκες της οικογένειάς του. Τότε βλέπετε δεν υπήρχαν ούτε χρήματα αλλά ούτε και μανάβηδες.

Φίλοι μου, αυτά βέβαια η εικόνα υπήρχε εκεί που υπάρχει πηγή ή πηγές και ήταν ευλογία του Θεού.

Στο κεφαλοχώρι την Κριτσά Λασιθίου δεν παρατηρήθηκε μεγάλη έλλειψη νερού παρά τις κάποιες παλαιότερα επιλεκτικές διακοπές. Παρ΄ όλα αυτά για να καλυφθούν οι ανάγκες των κατοίκων και των συνεχώς αυξανομένων ξένων που γίνονται μόνιμοι ή εποχιακοί κάτοικοι, κατασκευάστηκε σε κοντινή απόσταση με την παλιά στη θέση Πλάι άλλο ένα υδραγωγείο με μεταφερόμενο το νερό από γεώτρηση στα Λακώνια. Έτσι τώρα και πολλά χρόνια έχουμε επάρκεια πόσιμου ύδατος. Φρόντισε δε και ο Τ.Ο.Ε.Β. να δημιουργήσει ένα καλό αρδευτικό σύστημα για τις ποτιστικές μας ανάγκες.

Να προσθέσουμε ότι για τις ανάγκες των βοσκών φτιάχτηκαν τα λεγόμενα σαρνίτσα προς το Οροπέδιο του Καθαρού. Εκεί μαζεύονταν τα βρόχινα νερά και επί αρκετό ποτίζονταν τα ζώα. Έτσι συμπληρώνονταν οι ανάγκες του χωριού σε νερά.

Όμως αξίζει να αναφερθούμε ότι στα μέρη μας υπήρχαν χωριά που τους μάστιζε η ξηρασία συνεχώς. Το χωριό χτισμένο σε ορεινό και βραχώδες μέρος νερό είχε λίγο ή καθόλου!

Γι ‘ αυτό καμιά σταγόνα βροχής δεν έπρεπε να πάει χαμένη.

Η Κρήτη η Ανατολική ήταν άνυδρη χωρίς πολλές βροχές κι ελάχιστες πηγές στα σπλάχνα της. Γι’ αυτό και ξέρει καλά, την αξία του νερού και πάντα φρόντιζε να σέβεται αυτό τον πλούτο της φύσης.

Και μπορεί τα χρόνια να πέρασαν από τότε που κάθε χωράφι, κάθε σπίτι και κάθε χωριό είχε ανοικτή ή κλειστή δεξαμενή νερού,όμως το πρόβλημα φαίνεται πως δεν ξεπεράστηκε.

Περιδιαβαίνοντας, την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Κρήτης και ιδιαίτερα στο Πάνω Μεραμβέλλο σαν επισκέπτης επί την ευκαιρία θα δεις από κοντά πολυάριθμες παλιές δεξαμενές νερού. 

Εγκαταλελειμμένες σήμερα, στην πλειοψηφία τους, μαρτυρούν ένα παρελθόν μεγάλης αγωνίας και προσπάθειας για τη συγκέντρωση νερού.

Βέβαια ακόμα και σε χρήση να ήταν σήμερα το νερό που βλέπουμε σε άνυδρες χρονιές , σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να αρδεύσει ούτε μέτρο γης.

Το μέγεθος τους, εντυπωσιακό, τόσο σε πλάτος όσο και σε βάθος, ενώ σε κάποιες ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η λογική κατασκευής τους, ώστε το βρόχινο νερό να κυλά, από τα παρακείμενα καλντερίμια, και να πέφτει μέσα σε μικρότερες δεξαμενές υποδοχής, συγκρατώντας λάσπη και φερτά υλικά, πριν αποθηκευτεί στην κεντρική δεξαμενή. 

Εξίσου μοναδικές είναι οι κλειστές πετρόχτιστες δεξαμενές με στόμιο σαν του πηγαδιού. Από μακριά μοιάζουν με σπιτάκια με χαμηλές οροφές, ωστόσο το στόμιο στην κορυφή και οι υδρορροές στο πλάι πρόδιδαν τη χρήση τους.

Κάθε εποχή έχει και τα δικά της, κάθε εποχή αφήνει πίσω της μια ιστορία με ευχάριστα ή δυσάρεστα , με ευχάριστα ή δύσκολα χρόνια!             

   ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΑΒΛΑΣ Συνταξιούχος Δάσκαλος