1.
ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΣΑΣ
Κυριακή 14 Μαϊου 2023
Πανοσιολογιότατε, Πρωτοσύγκελλε της Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου, σεβαστοί μας πατέρες, κύριε βουλευτή ,κύριε Αντιπεριφερειάρχη, κύριε Δήμαρχε, κύριοι Αντιδήμαρχοι, κύριε Πρόεδρε του Τοπικού Συμβουλίου, κύριε Πρόεδρε του Πολιτιστικού μας Συλλόγου ΛΑΤΩ, κύριε Βάρδα επίτιμε πρόεδρε, κυρίες και κύριοι εκπρόσωποι των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, κύριοι εκπρόσωποι συλλόγων, κύριε Κλώντζα υποψήφιε βουλευτή, αγαπητοί χωριανοί και φίλοι μας , αγαπητοί μας εκπαιδευτικοί, αγαπητά μας παιδιά.
1823 – 2023
Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη μάχη στην Κουτάραντο, και μου έλαχε ο κλήρος και η τιμή, να εκφωνήσω τον πανηγυρικό και να θυμηθούμε όλοι μαζί, όλα όσα διαδραματίστηκαν το Γενάρη του 1823, σ’ αυτόν εδώ το χώρο και μπροστά στο φιλότεχνο μνημείο της ηρωίδας της Κριτσάς - της Ροδάνθης.
Αγαπητοί μου,
πριν αναφερθούμε στα ιστορικά γεγονότα εκείνων των ημερών, οφείλω να σάς πω δυο λόγια και να θυμηθούμε το ιστορικό της ιδέας και υλοποίησης του μνημείου της Ροδάνθης.
Ξεκίνησε επίσημα με πρακτικό και με ημερομηνία 23/03/2003 όταν πρόεδρος στον Πολιτιστικό Σύλλογο ΛΑΤΩ του χωριού μας, ήταν ο Γεώργιος Βάρδας (Κίμων) και μέλη του Συμβουλίου η Ατσαλή Ειρήνη – ο Δαβράδος Γεώργιος – ο Πάγκαλος Εμμ. - η Διαλυνά Καλλιόπη – ο Κουτουλάκης Κων. και ο Μασσάρος Αιμίλιος.
Ύστερα από ώριμη σκέψη, προκρίθηκε η σύνθεση που αρμόζει στην περίπτωση, και ανετέθη στο γνωστό Βρετανό καλλιτέχνη Άγγελο, να φιλοτεχνήσει το μνημείο.
Είναι μια σύνθεση στην οποία εικονίζεται όπως βλέπετε, λαβωμένη η Ροδάνθη στα χέρια ενός πολεμιστή.
Τέλος μετά τη διαμόφωση του χώρου φτάσαμε στο Μάιο του έτους 2009 για να στηθεί το ξεχωριστό αυτό μνημείο, στο χώρο αυτό, και να γίνουν τα αποκαλυπτήριά του από τον τότε νέο Πρόεδρο του Συλλόγου κο Μανώλη Κουρίνο.
2.
Ας θυμηθούμε επίσης, ότι πάλι με ενέργειες, επιστολές και πληθώρα ιστορικών στοιχείων που αφορούν τη εδώ μάχη, εστάλησαν στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας αείμνηστο Παπούλια από το Σύλλογο κι έτσι αναγνωρίστηκε κι επίσημα και καθιερώθηκε να γιορτάζεται η επέτειός της, κάθε δεύτερη Κυριακή του Μαϊου.
Έκτοτε, τιμούμε με την πρέπουσα μεγαλοπρέπεια τους νεκρούς , τους πολεμιστές και ιδιαίτερα αναφερόμαστε στην ηρωίδα μας, τη Ροδάνθη.
Το μνημείο αυτό, φιλοτεχνήθηκε ειδικά όπως προαναφέραμε, για να θυμίζει στους νεώτερους, μια από τις πλέον ένδοξες στιγμές της ιστορίας αυτού του τόπου, τη γενναιότητα αλλά και την αυτοθυσία των προγόνων μας, εδώ σ’ αυτό το μέρος της Κριτσώτικης γης, δίπλα απο την αρχαία ΛΑΤΩ, στην Κουτάραντο.
Εδώ, που πραγματοποιήθηκε μια σημαντική, μια μεγάλη μάχη ,ανάμεσα στους πολυάριθμους και καλά οπλισμένους Τουρκοαιγυπτίους και στους λιγοστούς συγκεντρωθέντες Κριτσώτες, μαζί με άλλους πολεμιστές από τα γύρω χωριά αλλά κι ευρύτερα, που έτρεξαν να υπερασπιστούν τον τόπο τους.
Η μαρμάρινη πλάκα αναγράφει τα εξής:
ΕΔΩ, ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ ΜΕ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ,
ΜΑΧΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ ΚΑΙ ΟΛΗ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ.
ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΗΤΑΝ ΚΑΙ Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΣΑΣ, ΡΟΔΑΝΘΗ
Όλα ξεκίνησαν όταν ο στρατάρχης των Αιγυπτιακών δυνάμεων στην Κρήτη, Χασάν Πασάς, αποφάσισε με 16.000 στρατό, να επιτεθεί κατά της επαρχίας Μεραμβέλλου, με σκοπό να την καταλάβει και ύστερα να συνεχίσει προς το Οροπέδιο.
Για να το πετύχει όμως αυτό, έπρεπε να διασχίσει τον κάμπο της Κριτσάς και να φτάσει ως εδώ, που τον περίμεναν 3.000 περίπου επαναστάτες κάτοικοι του χωριού, αλλά και των γύρω περιοχών, υπό τις διαταγές του καπετάν Καζάνη από το Οροπέδιο Λασιθίου.
Ο Χασάν Πασάς, εγκατεστημένος στο Καλό Χωριό, κατέστρωσε το σχέδιο του για δράση, διαιρώντας το στράτευμά του σε δύο σώματα. Αποφάσισε 5.000 άνδρες να επιτεθούν στο χωριό από τον Κρούστα, ενώ οι υπόλοιποι 11.000 προχώρησαν σε κατά μέτωπο επίθεση στους επαναστάτες.
3.
Η πρώτη μέρα της δυνατής μάχης, είχε σαν αποτέλεσμα, αρκετές υλικές καταστροφές για την Κριτσά και ανθρώπινες απώλειες.
Όμως, για το Χασάν Πασά και το στράτευμά του, οι απώλειες ήταν μεγαλύτερες, καθώς οι Επαναστάτες, αν και πολύ λιγότεροι, επέδειξαν, ιδιαίτερο πείσμα και σθένος.
Τόσο μεγάλη ήταν η ανδρεία τους, ώστε τον ανάγκασαν να υποχωρήσει και πάλι, ενώ έπεφτε το σκοτάδι, στο Καλό Χωριό.
Οι αρχηγοί των επαναστατών, καίτοι πέτυχαν περιφανή νίκη, απεφάσισαν να εγκαταλείψουν τις οχυρές θέσεις της Κριτσάς, γιατί είχαν εξαντληθεί και τα πολεμοφόδιά τους.
Μέτρησαν τα φυσίγγια και κανείς δεν βρέθηκε να έχει περισσότερα από 3-4. Έστειλαν να ζητήσουν παντού.
Ο Καζανομανώλης είχε μεταφέρει από το Λασίθι όλο το μπαρούτι. Τρόπος να προμηθευθούν δε βρισκότανε. Ο Βογιατζής και οι Κασσιώτες καραβοκύρηδες, που πολιορκούσαν τη Σπιναλόγκα, τους έστειλαν την προηγούμενη, όσο τους περίσσευε. Είχαν ζητήσει από τον Κουρμούλη στη Μεσσαρά κι από το Ζερβουδάκη στο Μαλεβύζι.
Ξαναειδοποίησαν τον ηρωικό Μιχάλη Βογιατζή, μα δεν ήλπιζαν, γιατί κι αυτός δεν είχε.
Οι Κριτσώτες πολεμιστές, άμα κατάλαβαν την αδυναμία τους , ελίγαναν τα πυρά τους.
Κρατούσαν όμως τις θέσεις τους δυνατά. Σκορπιστές εξορμήσεις με τα μαχαίρια που γινότανε, με το σκοπό να προμηθεύονται μπαρούτι, απ' όσους μπορούσαν να σκοτώσουν ή να πιάσουν, τους κόστισαν πολύ σε απώλειες κι αφήκαν τον τρόπο αυτό, της προμήθειας πυρομαχικών.
Τότε ακριβώς, τις βραδινές ώρες, που πιανότανε με τους Τούρκους χέρια με χέρια, η παράδοση φέρει το θάνατο της Ροδάνθης, της περίφημης Κριτσωτοπούλας, χαϊνισας (αντάρτισσας), που τόσο λάμπρυνε ο θρύλος.
Οι Τούρκοι σκότωσαν με μαχαίρι σε μια εξόρμηση, τη 17χρονη ηρωίδα Ροδάνθη, πρωταγωνίστρια του έπους « Η Κριτσωτοπούλα», γραμμένο πρώτα από το γνωστό και σπουδαίο ποιητή εκ Νεαπόλεως, Διαλλινομιχάλη, και πολύ αργότερα, το έτος 2009, από το χωριανό μας Αιμίλιο Μασσάρο, με τον τίτλο Ροδάνθη, σε πιο απλό και περισσότερο κατανοητό λόγο.
4.
Είχε μπει σαν άνδρας, στην ομάδα του Καπετάν Καζάνη, για να γλιτώσει από την ατίμωση και διέπρεψε ως αγωνιστής με το όνομα Μανώλης, Σπανομανώλης. Ο θάνατός της, σκόρπισε γενική θλίψη.
Μπορεί να μην κατάφεραν τελικά οι πολεμιστές μας να σταματήσουν το Χασάν Πασά και η Κριτσά κάηκε εντελώς, αλλά οι ανθρώπινες απώλειες του υπήρξαν μεγάλες και δύσκολα συνέχισε στο σχέδιό του.
Όμως κατά γενική ομολογία, οι διήμερες μάχες της Κριτσάς, υπήρξαν οι μεγαλύτερες που διεξήχθησαν στη Κρήτη, κατά το οκταετές διάστημα 1821-1828.
Η σθεναρή αντίσταση στην Κριτσά, η πολιορκία της Ιεράπετρας και Σπιναλόγκας και άλλα σοβαρά γεγονότα δυτικότερα του νησιού, έκαναν τους Τούρκους να συναισθανθούν, ότι δεν θα βραδύνει να έλθει το τέλος τους.
Έτσι η θύελλα κόπασε και οι χριστιανοί κάπως ανέπνευσαν.
Κυρίες και κύριοι,
Είμαστε σήμερα εδώ, για να αποτίσουμε φόρο τιμής στη Ροδάνθη και σε όλους εκείνους τους προγόνους μας, που αγωνίστηκαν με θάρρος και αυταπάρνηση και σήμερα, εμείς οι απόγονοί τους, να μπορούμε να αναπνέουμε, πιο ανάλαφρα και ελεύθερα.
Κυρίες και κύριοι,
Κλείνοντας την ομιλία μου αυτή, θεωρώ, ότι θα ήταν μεγάλη παράλειψη εκ μέρους μου, στο να μη αναφερθώ πέραν την Ροδάνθης – Κριτσωτοπούλας, που σήμερα είναι επίκαιρη και στους άλλους επώνυμους ή και ανώνυμους ήρωες του χωριού μας.
Γιατί η Κριτσά γέννησε παλικάρια, που διέθεσαν τα περισσότερα χρόνια της ζωής τους, για ένα σκοπό. Τον αγώνα για τη σωτηρία της πατρίδας μας.
Δεν υπολόγιζαν τον κίνδυνο, ούτε και το θάνατό τους, προκειμένου να αποτινάξουν τον Τούρκικο ζυγό , να απαλλαχτεί η πατρίδα από τη σκλαβιά και να αναπνέουν τον ελεύθερο αέρα.
Από το 1821, οπότε ξεκίνησε η επανάσταση κατά των Τούρκων, ήταν από τους πρωτεργάτες στην Κρήτη και μετέπειτα μετά από χρόνια, κάποιοι απ’ αυτούς αξιώθηκαν να τη δουν ελεύθερη.
5.
Ας μνημονεύσουμε όσους καταφέραμε να βρούμε:
Ο Αλέξης Μανώλης (Αλεξομανώλης)
Ο Νικόλαος Αλέξης
Ο Ιωάννης Αλέξης ή Τσικαλάς
Ο Νικολάκης Αλέξης ή Καπετάνιος , αλλά και πολλοί άλλοι Αλέξηδες, απόγονοι του Αλεξομανώλη.
Ο Κωνσταντίνος Κοζύρης
Ο παπά Εμμ. Πόθος
Ο Νικόλαος Πάγκαλος (Σταυρακονικόλας)
Ο Λεωνίδας Κλώντζας
Ο Εμμ. Κλώντζας
Ο Ιωάννης Δαβράδος
Ο Νικόλαος Κοζύρης
Ο Γεώργιος Αγγελής
Ο Ιωάννης Ταβλάς (Καπετάν Ταβλάς)
Ο Γεώργιος Ατσαλής
Ο Νικόλαος Κοκκίνης
Ο Κρουθιανονικόλας ,
αλλά είναι και 100ντάδες άλλοι χωριανοί μας, που πάλεψαν για να ζούμε σήμερα εμείς ελεύθεροι και να απολαμβάνουμε τα αγαθά της ζωής.
Κυρίες και Κύριοι
Οι πρόγονοί μας, έκαμαν το χρέος τους, με σθένος και συνέπεια.
Σειρά μας τώρα, να συνεχίσουμε και να διαφυλάξουμε το υφάδι της ιστορίας του τόπου, με ταπεινότητα και λεβεντιά.
Σειρά μας τώρα, να φανούμε άξιοι της λευτεριάς, που αυτοί κέρδισαν για εμάς με το αίμα τους, καθώς και της κληρονομιάς που μάς άφησαν.
Ας είναι αιωνία η μνήμη τους! Σας Ευχαριστώ!
ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΑΒΛΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου