ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΣΑΣ

ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ ΤΗΣ ΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα!

                                        Η Κριτσά το 1900

 

                                      Η Κριτσά σήμερα

       Η επίσκεψη στην Κριτσά είναι μοναδική εμπειρία. Η γνωριμία με το χωριό είναι ταυτόχρονα κι ένα ταξίδι στην μακραίωνη ιστορία του, τον πολιτισμό, την παράδοση, τα ήθη και έθιμα, τη φιλόξενη ψυχή των ανθρώπων της....Όσοι δεν μπορείτε να το ζήσετε από κοντά, απλά ταξιδεύστε  με το  κείμενό μου αυτό και αφήστε τη φαντασία σας να σας πάει εκεί που πρέπει...

Η Κριτσά είναι ένα από τα μεγαλύτερα, από το ομορφότερα κι  ένα από τα αρχαιότερα χωριά της Κρήτης. Βρίσκεται στον νομό Λασιθίου, 9 χιλιόμετρα από τον παραλιακό Άγιο Νικόλαο, την πρωτεύουσα του νομού και 5 χιλιόμετρα από το γειτονικό Κρούστα ,16 χιλιόμετρα από το Οροπέδιο του Καθαρού κι 6  χιλιόμετρα από τα Λακώνια.

Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος σε υψόμετρο από 330 μέχρι 365 μ. και φωλιάζει  στα ριζά των Λασιθιώτικων βουνών.

Οδηγώντας προς το  γειτονικό Κρούστα, από κάποιο σημείο  της διαδρομής σου, διακρίνεις από ψηλά καθαρά την Κριτσά και όπως είναι απλωμένη στην πλαγιά του Κάστελλου, μοιάζει στο σχήμα με το σκορπιό. Τα κάτασπρα σπίτια  είναι τόσο κοντά το ένα με το άλλο που νομίζεις ότι η Κριτσά είναι μια πολύ μεγάλη γειτονιά κι εύλογα  αναρωτιέσαι πως χωράει τόσος κόσμος!

        Ώρα πολλή μπορεί κανείς να μείνει εδώ, θαυμάζοντας το τοπίο που απλώνεται μπρος στα μάτια του, ακούοντας το ελαφρύ  θρόισμα των δένδρων, το κελάρυσμα του νερού στη βρύση του Προφήτη Ηλία και το τραγούδι των πουλιών και των μελισσών στον εκατόχρονο πλάτανο του.

Πάντα η Κριτσά ήταν ένα πολυάριθμο χωριό.

Στην απογραφή του 1940 η Κριτσά είχε 2.572 κατοίκους αλλά από τότε ο πληθυσμός μειώνεται συνεχώς (2.548 [1951], 2.396 [1961], 2.015 [1971], 1.910 [1981],1.614 [2001]), 1.296 [2011].

Σήμερα 2021 ο πληθυσμός στο παλιό χωριό, έχει μειωθεί ακόμη περισσότερο, με τον εναπομείναντα πληθυσμό, περισσότερο μεγάλης ηλικίας ,περίπου τους 1000.

Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοτικές εκλογές, (2019), φαίνονται εγγεγραμμένοι στα δημοτολόγια Κριτσάς  2.448 άτομα, εκ των οποίων όμως, η  πλειονότητα διαμένει εκτός του κεντρικού ιστού του χωριού αλλά και σε άλλα μέρη.

Η μεγάλη αυτή μείωση του πληθυσμού οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο της αστυφιλίας, της συρρίκνωσης των υπηρεσιών που υπήρχαν από παλιά στην κωμόπολη (Αστυνομία, Τηλεγραφείο, ΕΛΤΑ, Τράπεζα, Κτηνιατρείο, Αγρονομείο) και τη μεταφορά τους στην πρωτεύουσα, αλλά και της δύσκολης πρόσβασης με όχημα, λόγω των στενών σοκακιών που συναντάς παντού στο χωριό.

 Η σημερινή ζωή απαιτεί μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα σπίτια, που πολύ λίγο συναντάς  εδώ, καθώς υπάρχει μεγάλη δυσκολία στη μεταφορά των υλικών για τη βελτίωση και ανακαίνιση των παλαιών σπιτιών, κτισμένα πριν από εκατοντάδες χρόνια.

Τούτο είναι ένας σοβαρός λόγος ο οποίος «υποχρεώνει» όσους επιθυμούν μια νέα κατοικία να προτιμήσουν να χτίσουν εκτός χωριού, από τον κάμπο μέχρι τη θάλασσα. Έτσι ενώ μειώνεται ο πληθυσμός του κυρίως ιστού του χωριού, αναπτύσσεται οικιστικά, περιφερειακά.

Αναμφίβολα η Κριτσά , αποτέλεσε τη μητρική γη της σημερινής πόλης του Αγίου Νικολάου, που δημιούργησαν κάτοικοί της μαζί με κατοίκους και αρκετών γειτονικών οικισμών.

Η Κριτσά πολεοδομικά, είναι κηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός από το 1978, ( Π.Δ 19-10-1978/ΦΕΚ 594 Δ'/ 13-11-1978), χωρίς μέχρι σήμερα να έχει αυτό έμπρακτα βοηθήσει στη διατήρηση και στην αποτροπή στη μη αλλοίωση  του.

Ενώ δημοσιεύτηκαν οι όροι που οφείλουν όσοι ανακαινίζουν παλαιά σπίτια να ακολουθούν, ώστε να διατηρείται ο παραδοσιακός αρχιτεκτονικός χαρακτήρας του χωριού, σχεδόν τίποτα δεν εφαρμόζεται, αφού οι αρχές δεν παρεμβαίνουν ουσιαστικά, για την εφαρμογή τους!

Παρά ταύτα, ας δεχτούμε ότι η Κριτσά, συνεχίζει να  διατηρεί σε ικανοποιητικό  βαθμό ακόμη αναλλοίωτη την παλιά αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της και την ιδιαίτερη οργανική πολεοδομική της συγκρότηση.
        Τα σπίτια του χωριού είναι  χτισμένα χωρίς κανένα ρυμοτομικό σχέδιο, (αυτό δείχνουν τα οφιοειδή στενά δρομάκια), ελάχιστα διώροφα ή τριώροφα, χτισμένα με το «τούρκικο» πρότυπο, που ήταν χαμηλοτάβανα και μονώροφα.

Η φυσική κτηματική περιφέρεια της Κριτσάς, ξεκινά από τη θάλασσα του κόλπου του Μεραμβέλλου, (Αλμυρός, Αμμουδάρα, Βαθύ) και φθάνει μέχρι το Οροπέδιο του Καθαρού, τον ορεινό σχηματισμό της Δίκτης και την κορυφή Λάζαρος (2.085 μ. υψόμετρο). Συνολικά καταλαμβάνει 102,875 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

H Δημοτική Κοινότητα Κριτσάς, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 είχε 2.637 κατοίκους, κατανεμημένοι ως εξής:

 

ΚΡΙΤΣΑ            Ο κεντρικός ιστός του χωριού        1296 κάτοικοι

ΑΜΜΟΥΔΑΡΑ           Η παραλία του χωριού             493

ΡΟΥΣΑ ΛΙΜΝΗ Προαστιακός οικισμός                     279

ΒΑΘΥ                       Παραλιακός οικισμός                 211

ΜΑΡΔΑΤΙΟΝ            Προαστιακός οικισμός              191

ΤΑΠΕΣ            Ορεινός οικισμός                                81

ΚΑΛΥΒΟΣ         Προαστιακός οικισμός                       66

ΚΑΘΑΡΟΝ                Το οροπέδιο του χωριού             18

Ι.ΘΕΟΛΟΓΟΣ           Θερινό θέρετρο                          2

Ιστορική αναδρομή της Κριτσάς

Είναι πολύ δύσκολο να καταγράψεις με ακρίβεια  την ιστορική πορεία της Κριτσάς. Ας αναφερθούμε με λίγα λόγια, σε κάποια πιο σημαντικά γεγονότα, που την αφορούν.

Οι κάτοικοι της συνδέονται και υπήρξαν αναμφίβολα απόγονοι των κατοίκων της κοντινής Λατούς Ετέρας, της οποίας τα ερείπια βρίσκονται 4 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού στην περιοχή Κουτάραντος.  

Από τις ανασκαφές που έχουν γίνει ως τώρα στη Λατώ, κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα, ήρθε στο φως μια πολύ αξιόλογη πόλη-κράτος ,(ο χώρος της αγοράς με το Πρυτανείο, η εξέδρα και το Ιερό της Πόλης κι άλλα), διακρίνονται καθαρά.

Υπολογίζεται  η κατοίκηση ανθρώπων στον χώρο της Κριτσάς τουλάχιστον από τα υστερομινωικά χρόνια και μετά.

 Ήκμασε στα Βυζαντινά χρόνια και στην περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας που την ακολούθησε από το 1211 μέχρι το 1669. Αν και ερημώθηκε από τους Άραβες (823) όταν κατέλαβαν την Κρήτη, κατοικήθηκε ξανά το 961 μετά την απελευθέρωσή της από το Νικηφόρο Φωκά και γνώρισε νέα άνθηση στα χρόνια της Ενετοκρατίας (12ος-16ος αιώνας).

 Υπήρξε το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης καθ' όλο το Μεσαίωνα και αποτελούνταν από διαφορετικές συνοικίες οι οποίες αναφέρονταν ξεχωριστά στις απογραφές.

Τα ονόματα των συνοικιών της Κριτσάς  είναι τα ακόλουθα: Περγιολίκια, Κουκίστρες, Χριστός, Πηγάιδα Χανιώταινα, Ψηλά Αρχοντικά, Άγιος Παντελεήμων, Περιβόλια, Άνω Κοκκινιανά, Κάτω Κοκκινιανά, Καβούσι, Μέσα Μύλος, Άγιος Γεώργιος ο Πλατανιάς, Αλουμπούσι, Καμάρι, Μποτσανό, Σοχώρα, Καβουριανά και Παλαίμυλος.

        

  Ότι διασώθηκε σήμερα

Το μέγαρο των Κορνάρων στην Κριτσά, όπως σωζόταν μέχρι

 το 1900   όταν φωτογραφήθηκε από τον G.Gerola

  Οι τρεις μεγαλύτερες συνοικίες του οικισμού, ήταν ο Χριστός, τα Ψηλά Αρχοντικά και ο Παλαίμυλος. 

Το 1832 ξεκίνησε τη λειτουργία του το ελληνικό σχολείο της Κριτσάς, ενώ το 1867 η Κριτσά έγινε έδρα Δήμου που συμπεριλάμβανε τον Κρούστα, την Πρίνα, το Καλό Χωριό, το Μαρδάτι, τον Άγιο Νικόλαο, τα Μέσα και Έξω Λακώνια και τις Τάπες. Το 1925 έγινε πάλι κοινότητα και από το 2010 αποτελεί οργανικό κομμάτι και μια από τις μεγάλες δημοτικές κοινότητες του Δήμου Αγίου Νικολάου.

Το όνομα Κριτσά

Προσπάθειες έγιναν από παλαιόθεν,  στηριζόμενοι σε  διάφορες «πηγές», να στηρίξουν την προέλευση του ονόματος Κριτσά :

Το όνομα της κατά μία εκδοχή προέρχεται από τον πρώτο οικιστή με όνομα Κρίτσας, τον οποίο εγκατέστησε ο Νικηφόρος Φωκάς μετά την ανακατάληψη της Κρήτης το 961μΧ.

Σύμφωνα με μια δεύτερη εκδοχή προέρχεται από παραφθορά του «Χριστός».

Από τη λέξη “Κρετσά” (κρέας- κρηάς), επειδή οι κάτοικοι του χωριού ήταν κτηνοτρόφοι και μύριζαν κρέας, κρεατσά!

Κατά τον εκ Κριτσάς καταγόμενον Καθηγητήν Θεολογίας κ. Ζαχαρίαν Λιανάν από τη λέξη κριτής,(Καδής, ο Τούρκος δικαστής) που είχε έδρα την Κριτσά.

Αυτά πάντως αποτελούν μόνο εικασίες χωρίς κάτι να θεωρείται ιστορικά έγκυρο.

Η Κριτσά έπαιξε σπουδαίο ρόλο στους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης κατά των Οθωμανών, με αποκορύφωμα τη διήμερη μάχη της Κριτσάς τον Ιανουάριο του 1823 κοντά στη Λατώ, που είχε ως αποτέλεσμα την πυρπόληση του οικισμού από τους Τούρκου

Από το χωριό καταγόταν και η θρυλική Κριτσωτοπούλα (Ροδάνθη), που εντάχθηκε στο αντάρτικο σώμα του Καπετάν Καζάνη και σκοτώθηκε σε τούτη τη μάχη.

 Στην πλατεία του χωριού, θα συναντήσετε την προτομή της ηρωίδας που με δαπάνες των κατοίκων στήθηκε τιμώντας και αναγνωρίζοντας την προσφορά της προς τη γενέτειρα.

Η προτομή τούτη είναι δημιούργημα του γλύπτη Νικολάου Περαντινού, το έτος 1978.

Ο Νικ.Περαντινός, Παριανής καταγωγής ,γεννημένος στην Αθήνα το 1910, απεβίωσε το 1991.

 Θεωρείται ένας από τους σημαντικούς εκπροσώπους της κλασικιστικής αντίληψης της γλυπτικής του 20^ου αιώνα στην Ελλάδα, επηρεασμένος βαθύτατα από την αρχαία ελληνική γλυπτική και τον ευρωπαικό κλασσικισμό. 

Διακριθέντες Κριτσώτες στους αγώνες

Άλλοι Κριτσώτες που διακρίθηκαν για τους αγώνες τους κατά των Τούρκων και ηγούντο των  Επαναστάσεων το 1821 είναι: O Εμμανουήλ Αλέξης (Αλεξομανώλης 1796-1881), ονομαστός για τις πολλές και μεγάλες εθνικές υπηρεσίες του καθ΄ όλη τη ζωή του εναντίον του αχαλίνωτου Γενιτσαρισμού των επιδρομέων ,ο Νικόλαος Αλέξης, ο Ιωάννης Αλέξης ή Τσικαλάς, ο Νικολάκης Αλέξης ή Καπετάνιος,  ,  ο Νικόλαος Πάγκαλος (Σταυρακονικόλας),  ο Νικόλαος Κοζύρης,  , ο Νικόλαος Εμμ. Κοκκίνης, ο Εμμ. Νικ. Πρατικός, , ο Μιχαήλ Κουτουλάκης, ο Γεώργιος Ατσαλής, ο Νικόλαος Αποστολάκης, , ο Ιωάννης Τζαβόλας, ο Ιάκωβος Μπετούρας κι άλλοι..   

Τέλος, κατά τις μετέπειτα επαναστάσεις και ιδία κατά το 1878, ο Ιωάννης Νικ. Ταβλάς (Καπετάν Ταβλογιάννης,1868-1932), ο Παπά Εμμ. Πόθος, ο Γεώργιος Αγγελής, ο Λεωνίδας Κλώντζας, ο Γεώργιος Εμμ. Πάγκαλος, κοινώς Γραμματικογιώργης, όστις διετέλεσε Δήμαρχος Κριτσάς επί εικοσιπενταετίαν, ο Μιχαήλ Κουτουλάκης, ο Εμμανουήλ Δημ. Μπετούρας, ο Γεώργιος Ατσαλής κι άλλοι πολλοί.

Ο χαρακτήρας και οι ενασχολήσεις των κατοίκων

Τα γραφικά στενά δρομάκια της, από τον Παλαίμυλο, το Χριστό, τα Περιολίκια και τις Κουκίστρες, με τα πολύ παλιά πετρόχτιστα σπίτια, που αν και δε διακρίνονται για την ιδιαίτερη  παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους , δε παύουν να σε εντυπωσιάζουν για την απλότητά τους,  καθώς και οι κάτοικοι οι οποίοι είναι πάντα έτοιμοι να καλωσορίσουν τους ταξιδιώτες με μία τσικουδιά και να τους μυήσουν στα ήθη, τα έθιμα και τα πανηγύρια του χωριού.

Οι κάτοικοι της Κριτσάς είναι ευγενικοί, φιλόξενοι και πολύ εργατικοί. Όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους και είναι αγαπημένοι. Μοιράζονται τη χαρά, την αγωνία και τη λύπη τους. Συζητούν τα προβλήματά τους και είναι πρόθυμοι να προσφέρουν απλόχερα τη βοήθειά τους, όταν κάποιος τους τη ζητήσει.

 Οι άνθρωποι που συναντάς στο δρόμο είναι φιλήσυχοι, με τη γαλήνη ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους. Οι κύριες ασχολίες τους είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ασχολούνται επίσης αρκετοί και με τη μελισσοκομία.

Αλλά και ο γειτονικός τουριστικά ανεπτυγμένος Άγιος Νικόλαος ενισχύει το οικογενειακό εισόδημα πολλών Κριτσωτών, εργαζόμενοι σε καταστήματα ή σε ξενοδοχειακές μονάδες.

Τα κυριότερα προϊόντα που παράγει το χωριό  είναι ελιές απ’ όπου παράγεται το φημισμένο για την ποιότητα του Κριτσώτικο  λάδι, (Kritsa 03), οπωροκηπευτικά ,δημητριακά κι εκλεκτά βιολογικά προϊόντα αχλάδια, μήλα κ.λ.π κηπευτικά από το Οροπέδιο του Καθαρού. Σημαντικό εισόδημα επίσης για αρκετούς από τους κατοίκους προέρχεται από τα κτηνοτροφικά προϊόντα, αφού στο Καθαρό τρέφονται μερικές χιλιάδες αιγοπρόβατα.

Η ξεχωριστή Κριτσά

Όμως  αυτό που κάνει την Κριτσά ξεχωριστή, είναι η διατήρηση της παραδοσιακής ζωής που προσελκύει δεκάδες επισκέπτες.

Επίσης τα πολλά καταστήματα, (δεξιά κι αριστερά του κεντρικού δρόμου),Κρητικών υφαντών, ειδών λαϊκής τέχνης, του ντόπιου πολυβραβευμένου λαδιού με τη σφραγίδα του Ελαιουργικού Συνεταιρισμού ,αλλά κι άλλων ντόπιων παραγωγών, τα παραδοσιακά καφενεδάκια, οι ταβερνούλες, οι λαογραφικές συλλογές (Μουσείο Κριτσωτοπούλας και Μουσείο Ροδάνθης) και οι διάσπαρτοι ανά το χωριό  σπουδαίοι ναοί, μπορούν άνετα να προσδώσουν στο χωριό, το χαρακτηρισμό ενός ανοικτού λαογραφικού και ιστορικού μουσείου.

Ερχόμενος ο επισκέπτης στην Κριτσά θα απολαύσει μια διαδρομή με πολλές εναλλαγές. Αφήνοντας πίσω του τον Άγιο Νικόλαο, αρχίζει να ανηφορίζει ανάμεσα σε εικόνες ημιορεινής πανίδας και χλωρίδας  και στη συνέχεια μετά τον οικισμό του Μαρδατίου απολαμβάνει τον τεράστιο Κριτσώτικο κάμπο, με τα χιλιάδες ελαιόδενδρα.

Φτάνοντας στο χωριό

Σύντομα αντικρίζεις ψηλά στο βάθος τη φιγούρα της Κριτσάς. Ναι είναι μεγάλο χωριό αναφωνείς και λαχταράς να τη γνωρίσεις από κοντά.

Φτάνεις στην είσοδο του χωριού μια ευδιάκριτη πινακίδα σε καλωσορίζει, ενώ μια άλλη εκατό πενήντα περίπου μέτρα πιο πάνω, σε ενημερώνει ότι εδώ υπάρχει ελεύθερο πάρκιν για να αφήσεις το όχημά σου. Και τώρα ξεκινάς με τα πόδια την περιήγησή σου. Πρώτη γνωριμία στην επί της νέας πλατείας προτομή της ηρωίδας Ροδάνθης - Κριτσωτοπούλας.

Στη συνέχεια επίσκεψη επί του κεντρικού δρόμου στην αξιόλογη εκκλησία της Παναγίας Οδηγήτριας. Αξίζει να μπεις και να γνωρίσεις αυτή την ξεχωριστή εκκλησία, είναι ένα μουσείο βυζαντινών εικόνων φερμένες από τις διάσπαρτες εκκλησίες της περιφέρειας της Κριτσάς.

Συνεχίζεις το γραφικό κεντρικό δρόμο κι επισκέπτεσαι τα δεξιά κι αριστερά λειτουργούντα καταστήματα. Όλο και κάτι θα σου αρέσει από το ιδιαίτερο εμπόρευμά τους.

Αν θέλεις να ξεκουραστείς, ή να πάρεις ένα αναψυκτικό ή καφέ,  θα βρεις σκιερά μαγαζιά, (café MASSAROS, café ALEXADROS, Café PARKIN).

 Για φαγητό επίσης λειτουργούν αρκετά,(ταβέρνα ο Πλάτανος, café ARISTIDIS, cafe Πάγκαλος, ταβέρνα το AGADIKO, στην είσοδο του χωριού ψησταριά - ταβέρνα το ΚΟΝΑΚΙ ,στο δρόμο για το Καθαρό η ταβέρνα ΤΟ ΠΛΑΙ. Στη νέα πλατεία, (μελίνας Μερκούρη), η ταβέρνα «ΛΑΤΩ» και το restorant ΝΕΟ ΣΤΕΚΙ. Επίσης απέναντι από τη φημισμένη Βυζαντινή εκκλησία Παναγία Κερά,1500 μέτρα περίπου πριν την είσοδο του χωριού, η ξεχωριστή παραδοσιακή ταβέρνα, Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. Για να πάρεις μια ανάσα δροσιάς, μαζί με το αναψυκτικό σου, κάθεσαι δίπλα από την εκκλησία, στο σκιερό μαγαζί του Δ. Μπρόκου.

Αν επιθυμείς να μείνεις για να γνωρίσεις καλύτερα το χωριό ή για να περάσεις  τις διακοπές σου, λειτουργεί στην είσοδο του χωριού, το ΑΡΓΥΡΩ ROOMS, ένα μοναδικό κατάλυμα!

Στα στενά σοκάκια η διαφορετικότητα

Στην Κριτσά εκτός από την βόλτα στον κεντρικό δρόμο με τα πλατάνια και τα πολυάριθμα καταστήματα , αξίζει να περπατήσετε και να μην το παραλείψετε, στα μικρά στενάκια του χωριού που ξεκινούν από το τέλος του κεντρικού δρόμου και σε οδηγούν στα ενδότερα του παραδοσιακού χωριού και να απολαύσετε μοναδικής ομορφιάς εικόνες, που θα μείνουν για πάντα στο μυαλό σας.

Εδώ θα νιώσετε τη διαφορετικότητα της οικιστικής ρυμοτομίας και θα βρείτε καθισμένους στην αυλόπορτα του σπιτιού τους απλούς γνήσιους κατοίκους, έτοιμοι να σας χαιρετήσουν και να σας κεράσουν , έστω μια ρακή ή ένα αχλάδι, φερμένο από το Οροπέδιο του Καθαρού.

Στο χωριό κυρίως τους Καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει αρκετή κίνηση στους δρόμους, καθώς πολυάριθμοι  τουρίστες έρχονται για να επισκεφτούν το γραφικό  χωριό. Η συγκοινωνία του με τα άλλα γειτονικά χωριά, αλλά κυρίως με τον κοντινό Άγιο Νικόλαο,  γίνεται με αυτοκίνητα αλλά και με τακτικά δρομολόγια με λεωφορεία του ΚΤΕΛ.

Το Χειμώνα μικρή είναι η κίνηση, με τους μόνιμους κατοίκους να ασχολούνται ως επί το πλείστο με τις γεωργικές εργασίες,(μάζεμα ελιών, φύτεμα κηπευτικών, όργωμα, λίπανση), τη μελισσοκομία, αλλά και με την κτηνοτροφία.

Άλλα αξιοθέατα

Αν επιθυμείτε να γνωρίσετε περισσότερο το χωριό εκτός από τα μαγαζιά και  από τη βόλτα στα μικρά γραφικά στενάκια, αξίζει να επισκεφθείτε:

1.Το φαράγγι του ΧΑΥΓΑ: 

Το φαράγγι της Κριτσάς ή του Χαυγά ξεκινά βόρεια από το χωριό και καταλήγει στο χωριό Τάπες. Έχει μήκος 13 χιλιόμετρα, τα πρανή του είναι κάθετα, φτάνουν σε ύψος 100 μέτρων και στο στενότερο τμήμα του έχει πλάτος 1,5 μέτρο. Διασχίζεται εύκολα, με εξαίρεση ελάχιστα σημεία όπου θα πρέπει να σκαρφαλώσεις πάνω σε βράχους που εμποδίζουν το πέρασμα.

Το φαράγγι εντυπωσιάζει από τα πρώτα κιόλας μέτρα, καθώς η είσοδος είναι κατάφυτη από φουντωτά δέντρα και θάμνους, ενώ σύντομα τα τοιχώματα στενεύουν και σε αρκετά σημεία είναι τόσο στενά που εύκολα ακουμπάς και τις δυο τους πλευρές απλώνοντας τα χέρια σου. Υπάρχουν αρκετοί μονόλιθοι και στενά περάσματα, όμως η ανάβαση διευκολύνεται από “πιασίματα” ,φτιαγμένα από ατσάλινες βέργες,  που έχουν σφηνωθεί βαθιά μέσα στους βράχους.

Γενικά το φαράγγι διασχίζεται εύκολα μετά τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει στα δύσκολα σημεία και προσφέρεται για πεζοπορίες με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας.

        2.Την  αρχαία ΛΑΤΩ:

Η Λατώ (γενική της Λατούς) ήταν μία από τις δύο αρχαίες ομώνυμες πόλεις της Κρήτης, καλούμενη επί ρωμαιοκρατίας Λατώ η Ετέρα, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται, περίπου 4 χιλιόμετρα από το χωριό Κριτσά.

        Η πόλη ήταν κτισμένη σε σημείο το οποίο προσέφερε αμυντική κάλυψη, έχοντας θέα προς τον κόλπο Μεραμβέλλου, μεταξύ δύο κορυφών που αποτέλεσαν τις δυο ακροπόλεις της.

 Αν και η πόλη πιθανόν να προϋπήρχε της άφιξης των Δωριέων, εντούτοις τόσο το όνομα όσο και η αμυντική μεσόγεια θέση της αποδεικνύουν την από Δωριέων ίδρυσή της. Τα δε ερείπια αυτής χρονολογούνται από την Δωρική περίοδο (5ος και 4ος αιώνας π.χ.).

Η πόλη καταστράφηκε περίπου το 200 π.χ. όμως το επίνειό της, Λατώ η προς Καμάρα που βρίσκεται στον κοντινό Άγιο Νικόλαο, χρησιμοποιούταν και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στο νησί.

Το γεγονός αυτό οδήγησε σε σύγχυση, καθώς ο Στέφανος Βυζάντιος ανέφερε ότι ο Χένιος, Κρητικός ιστορικός, θεωρούσε πως η Καμάρα και η Λατώ ήταν ένα και το αυτό. Οι σύγχρονοι μελετητές όμως διαχωρίζουν πλέον τις δύο πόλεις.

Αναφορικά με την ονομασία της πόλης υπάρχουν προτάσεις ότι ονομάστηκε από την θεά Λητώ (η Δωρική μορφή του ονόματος της θεάς ήταν Λατώ), και αναφέρεται σε πινακίδες Γραμμικής Β ως RA-TO.

Στην αρχαία Λατώ επίσης κυκλοφόρησαν νομίσματα που απεικόνιζαν τη θεά Ειλείθυια η οποία φαίνεται να ήταν η σημαντικότερη θεά της πόλης.

Ο Νέαρχος, ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γεννήθηκε στη Λατώ.

Στο χώρο της Λατούς  πραγματοποιήθηκαν  ανασκαφές, κατά το έτος 1900 υπό του κ. Ιωσήφ Δεμάρ, Διευθυντή της Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών και κατά το έτος 1912 υπό του κ. Θεοδώρου Ρεϊνάρ. 

Βρέθηκαν  πολλά αρχαία μνημεία, λ.χ. αγγεία, νομίσματα και άλλα, τα οποία παρέλαβε μεθ΄ εαυτού ο ενεργήσας τότε τας ανασκαφάς Γάλλος κ. Δεμάρ και τα οποία, άγνωστον πού, μετεφέρθησαν.

 

3.Τη Βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Κεράς:

Ο ναός βρίσκεται στη θέση Λογάρι, περίπου 1,5 χιλιόμετρο πριν την είσοδο στην   Κριτσά και 8 χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο.

Ο ναός δεν είναι γνωστό πότε άρχισε να οικοδομείται και η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα πολυάριθμων επεμβάσεων. Θεωρείται ότι κατασκευάστηκε αρχικά ως μονόχωρος ναός με τρούλο κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών του κεντρικού κλίτους χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. Κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα, ίσως μετά από κάποια καταστροφή, ο ναός ανακαινίστηκε, αποκτώντας νέο τρούλο, νέες τοιχογραφίες και κτίστηκαν τα πλευρικά κλίτη. Τον 16ο αιώνα προστέθηκαν τα αετώματα στην ανατολική και δυτική πρόσοψη.

Σύμφωνα με τη τοπική παράδοση, στον ναό βρισκόταν μια εικόνα της Παναγίας με θαυματουργές ιδιότητες. Κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας μετακινήθηκε στην Κωνσταντινούπολη αλλά στη συνέχεια επεστράφη στον ναό.

 Το 1498, κατά τη διάρκεια της βενετικής κατοχής της Κρήτης, ένας Έλληνας έμπορος έκλεψε την εικόνα, η οποία αργότερα μεταφέρθηκε στο ναό του Σαν Αλφόνσο στον Εσκουιλίνο λόφο, στη Ρώμη.

 Η Παναγία Κερά ανακαινίσθηκε από την οικογένεια Μαναγγάρη το 1722 και το 1732 η εικόνα της Παναγίας ξαναζωγράφηθηκε στην εκκλησία από άγνωστο καλλιτέχνη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 έλαβε χώρα αποκατάσταση του ναού, στους θόλους του οποίου είχαν δημιουργηθεί ρηγματώσεις, και καθαρισμός και στερέωση των τοιχογραφιών, οι οποίες κινδύνευαν να αποκολληθούν.

Σε πρόσφατες ανασκαφές τόσο εντός όσο και πέριξ του ναού εντοπίστηκαν πολυάριθμοι κυβωτιόσχημοι τάφοι.

4.Το μουσείο της Κριτσωτοπούλας:

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Κριτσωτοπούλας βρίσκεται στη συνοικία Χριστός του χωριού και στεγάζεται στο αυθεντικό σπίτι της Ροδάνθης (Κριτσωτοπούλας), αναβιώνοντας τη συγκλονιστική της ιστορία.

Η Ροδάνθη ήταν η θρυλική κόρη του πρωτόπαπα της Κριτσάς, που το 1817 ξέφυγε από τον Τούρκο Χουρσίτ Πασά (την είχε πάρει ως σύζυγο του), σκοτώνοντάς τον.

Στη συνέχεια, ντυμένη ως άνδρας έγινε μέλος της αντάρτικης ομάδας του Καπετάν Καζάνη από το Οροπέδιο Λασιθίου.

Η Ροδάνθη πολέμησε τους Τούρκους στο πλευρό των ανταρτών, ως Σπανομανώλης, χωρίς να γνωρίζει κανείς ότι είναι γυναίκα, ως το 1823, όταν και τραυματίστηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια μάχης στην περιοχή Κουτάραντο, όπου χαρακτηρίστηκε μια από τις μεγαλύτερες μάχες της εποχής.

 Τότε αποκαλύφθηκε η ταυτότητά της και λίγο αργότερα ξεψύχησε στην Κριτσά.

Η λαογραφική έκθεση του μουσείου περιλαμβάνει αντικείμενα καθημερινής χρήσης, που αντιπροσωπεύουν τα ήθη και τα έθιμα της τοπικής κοινωνίας της τότε εποχής.

 Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν τον παραδοσιακό οντά, τον αργαλειό με τις χειροποίητες πατανίες και τα υφαντά, καθώς και μια πλειάδα από διάφορα άλλα αντικείμενα της εποχής.

Επίσης στο χώρο του λαογραφικού μουσείου κατασκευάζεται παραδοσιακό καφενεδάκι, καθώς και αίθουσα που θα φιλοξενεί έκθεση με παλιές παραδοσιακές φορεσιές.

5.Το μουσείο Ροδάνθης:

 Ένα μουσείο που  περιλαμβάνει σπάνια  ενδημικά φυτά και πολλές ομάδες βοτάνων της κρητικής φύσης.  

Μέσω της πρωτοφανούς αυτής συλλογής, που για χιλιάδες χρόνια χρησιμοποιούν οι Κρητικοί στη διατροφή, στη θεραπεία και στην καθημερινή ζωή τους, μπορεί κάποιος να γνωρίσει τη σπουδαιότητα της φύσης στον κρητικό βίο.

Στα εκθέματα συμπεριλαμβάνονται επίσης θαλάσσια απολιθώματα θηλαστικών, παρουσιάζοντας έτσι και τη φυσική ιστορία εκατομμυρίων ετών της Κρήτης.

Είναι ένα ιδιωτικό μουσείο, με δημιουργό τον Κριτσώτη φυσιοδίφη, Γιώργο Αφορδακό. Επί χρόνια με υπομονή ,επιμονή και μεράκι όργωσε την Κρητική ύπαιθρο για να συλλέξει τον πολύτιμο αυτό θησαυρό.

Αξίζει την επίσκεψή σας!

6. Το αρχαίο πρινόδασος :

 Αφήνοντας το χωριό και παίρνοντας το δρόμο για το Οροπέδιο του Καθαρού, παρατηρείς ότι η καλλιέργεια της ελιάς δίνει τη θέση της στους πρίνους, τα σφεντάμια, τα θυμάρια, τα σκίνα, τις αστιβίδες και τους βράχους. Από εδώ ξεκινάνε τα βοσκοτόπια των Κριτσωτών βοσκών που φτάνουν μέχρι ψηλά στο Αόρι, με μέσο υψόμετρο 1130 μ. και έκταση 45 χιλιάδες στρέμματα όπου βρίσκεται ο οικισμός με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Κρήτη

Εντυπωσιακό είναι το τοπίο, γιατί μετά από πορεία λίγων χιλιομέτρων από την Κριτσά,  αντικρίζεις δεξιά κι αριστερά του ασφαλτοστρωμένου δρόμου μικρά και μεγάλα πουρνάρια, με περίεργα σχήματα αρκετά, όσα κατάφεραν να επιβιώσουν από τα κατσίκια που πολλά τα συναντάς μπροστά σου.

Εδώ  δεν υπήρξε  απομόνωσή του και η ύπαρξη της ανθρώπινης παρουσίας,  δε βοήθησαν, ώστε το δάσος της Κριτσάς, να διατηρήσει   τη φυσιογνωμία που χαρακτήριζε τα βουνά της Κρήτης από τα αρχαία χρόνια. 

7.Το κυπαρισσόδασος:

 Λίγο πιο πάνω από την Κριτσά, έχει διασωθεί ερχόμενο από το βάθος των αιώνων ένα μικρό σήμερα τμήμα από το άλλοτε φημισμένο δάσος με τα κυπαρίσσια, που κάποτε σκέπαζε σχεδόν όλη την Κρήτη.

Το Κυπαρισσόδασος της Κριτσάς βρίσκεται πολύ κοντά στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που οδηγεί στο Οροπέδιο του Καθαρού. Σχηματίζεται εκατέρωθεν μιας βαθειάς ρεματιάς, στους νότιους πρόποδες του Όρους Τσίβη , στο σημείο όπου υπάρχει από τα Μινωικά χρόνια το μονοπάτι που οδηγεί στο Καθαρό.

 Ίσως είναι το σημαντικότερο κυπαρισσόδασος  της Κρήτης, γνωστό ως κυπαρισσόδασος του Μίνωα.

Ο πυρήνας του δάσους καλύπτεται από κυπαρίσσια, ενώ περιφερειακά η βλάστηση γίνεται μικτή από κυπαρίσσια, πρίνους, σφεντάμους, λιοπρίνια, αγριελιές και αζιλάκους.

Σήμερα η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη καθώς η πεζοπορία ξεκινάει δίπλα από τον κεντρικό δρόμο και καταλήγει μετά από 20'-30΄ στην καρδιά του δάσους.

Το σημείο που ξεκινάει το μονοπάτι για το δάσος βρίσκεται στη θέση Φαβετόπρινος, όπου υπάρχει ένα ενημερωτικό κιόσκι και παγκάκια με μοναδική θέα στο δάσος.

Στο κιόσκι υπάρχει λεπτομερής χάρτης ,που περιλαμβάνει όλα τα γύρω αξιοθέατα και τα μονοπάτια, που μπορεί να ακολουθήσει κανείς, για να περιπλανηθεί στο δάσος.

8. Τη  Γαϊδουρότρυπα 

 Ανηφορίζοντας  για το Οροπέδιο του Καθαρού ,έξι χιλιόμετρα από την Κριτσά, στην περιοχή του Πατερογιώργη και βαδίζοντας δεξιά  διακόσια μέτρα από τον κεντρικό  δρόμο, φτάνεις σε σπήλαιο, (σπηλαιοβάραθρο), γνωστό ως γαϊδουρότρυπα, (υπάρχει ενημερωτική πινακίδα).

Το σπήλαιο είναι αρκετά μεγάλο, συνολικού μήκους 100μ, και διαθέτει πλούσιο σπηλαιολογικό διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, αλλά και πλούσια σπηλαιοπανίδα. Η πρόσβαση είναι αρκετά βατή μέχρι το σημείο που σχηματίζεται βαραθρώδης κατάβαση ύψους 10μ, η οποία απαιτεί σπηλαιολογικό εξοπλισμό και ειδικές γνώσεις σπηλαιολογίας.

9.Το Οροπέδιο του Καθαρού:

Με μια εντυπωσιακή διαδρομή από Κριτσά, με πολλές εναλλαγές στο τοπίο και φανταστική θέα, καταλήγεις στο Καθαρό.

Το Καθαρό είναι οροπέδιο στην οροσειρά της Δίκτης . Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1200 μέτρων και απέχει 16 χιλιόμετρα από την Κριτσά και 12 χιλιόμετρα από το οροπέδιο Λασιθίου.

Κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από βοσκούς, ενώ δε λείπουν και οι καλλιέργειες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Στο Καθαρό υπάρχει ένα ιδιαίτερο καθεστώς ιδιοκτησίας της γης, καθώς όλη η έκταση του Καθαρού ανήκει αποκλειστικά στο δημοτικό διαμέρισμα Κριτσάς, και μόνο οι μόνιμοι εγγεγραμμένοι κάτοικοι του χωριού έχουν το δικαίωμα να χτίσουν και να καλλιεργήσουν στη γη του.

 Η πρόσβαση από Άγιο Νικόλαο γίνεται μέσω ενός ασφαλτοστρωμένου δρόμου ενώ ο δρόμος που συνδέει το Καθαρό με το οροπέδιο Λασιθίου είναι χωματόδρομος και χρειάζεται ψηλό όχημα.

Μια άλλη γραφική διαδρομή με αυτοκίνητο είναι από το Καθαρό προς Ιεράπετρα μέσω του χωριού Μάλλες. Ο δρόμος μέχρι τις Μάλλες είναι δύσβατος και θα χρειαστείτε κι εδώ ψηλό αυτοκίνητο με τετρακίνηση για πιο ασφαλή οδήγηση.

Το τελευταίο κομμάτι από τις Μάλλες μέχρι την Ιεράπετρα (10 χλμ.) είναι άσφαλτος.

Yπάρχει και μια άλλη διαδρομή, κυρίως χωματόδρομος, προς το χωριό Κρούστας κι από εκεί Κριτσά, Άγιος Νικόλαος.

Στο Καθαρό υπάρχουν αρκετά σπίτια και όλο και κτίζονται τα τελευταία χρόνια, αντικαθιστώντας τα παλιά πετρόκτιστα μετόχια (σπίτια) των βοσκών, αλλά ούτε ένας μόνιμος κάτοικος.

Οι κάτοικοι του Καθαρού είναι βοσκοί και δε μένουν εδώ όλο το χρόνο. Οι βοσκοί αυτοί καλλιεργούν λαχανικά ,πατάτες και φρούτα (αχλάδια, σταφύλια, μήλα) για να καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας τους. Ηλεκτρισμό οι κάτοικοι του Καθαρού παίρνουν από γεννήτριες.

Στο Καθαρό, (όπως προείπαμε),επικρατεί ένα πολύ ασυνήθιστο καθεστώς σε ότι αφορά στην ιδιοκτησία της γης. Όλη η γη ανήκει στην κοινότητα Κριτσάς και οι αρχές απλώς επιτρέπουν στους εποχιακούς κατοίκους του Καθαρού να τη χρησιμοποιούν. Ως αντάλλαγμα 4% της ετήσιας παραγωγής πρέπει να αποδίδεται στην Κριτσά.

Παλαιότερα λειτουργούσαν καμιά δεκαριά καφενεδάκια για τις ανάγκες των βοσκών και των επισκεπτών.

Σήμερα στο Καθαρό υπάρχουν τρεις ταβέρνες που λειτουργούν και σαν καφενεία. Οι ταβέρνες ανοίγουν όταν οι βοσκοί φέρνουν τα κοπάδια τους στο οροπέδιο, δηλαδή στις 15 Μαΐου και μένουν ανοιχτά καθημερινά μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου, όταν τα κοπάδια κατεβαίνουν σε πιο ζεστές περιοχές για να ξεχειμωνιάσουν. Υπολογίζεται ότι εδώ εκτρέφονται περισσότερα από  30.000 αιγοπρόβατα!

 Στη διάρκεια του χειμώνα οι ταβέρνες ανοίγουν τα σαββατοκύριακα όταν ο καιρός το επιτρέπει. Το Γενάρη συνήθως το οροπέδιο καλύπτεται από παχύ χιόνι που σκεπάζει όλα τα κτίρια, κάτι που κάνει την πρόσβαση αδύνατη.

Οι ταβέρνες σερβίρουν κυρίως ντόπια προϊόντα. Αν επισκεφτείτε το Καθαρό, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τις τοπικές σπεσιαλιτέ: οφτό κατσικάκι ή αρνί και φρέσκια μυζήθρα παραγωγής των βοσκών του Καθαρού, (ταβέρνα ΣΤΕΡΕΟΣ).

Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι το οροπέδιο αποτελεί σημαντικότατο σημείο έρευνας από τους παλαιοντολόγους, καθώς από τον 19ο αιώνα έχουν βρεθεί απολιθώματα από νάνους ιπποπόταμους και ελέφαντες, που χρονολογούνται γύρω στα 540.000 χρόνια πριν.

Το γεγονός αυτό ενισχύει και την πεποίθηση ότι το Καθαρό κάποτε ήταν μια λίμνη, όπου κατέφευγαν τα ζώα αυτά. 

Επισκεφθείτε το ( καφενείο Ο ΖΕΡΒΑΣ) και ζητήστε από τον ιδιοκτήτη, κο Γιάννη Σιγανό, να σας ενημερώσει και να δείτε και τη συλλογή που διαθέτει.

10. Τον Ελαιουργικό Συνεταιρισμό

Ο Αγροτικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Κριτσάς ιδρύθηκε το έτος 1927, από μια ομάδα ευφυών Κριτσωτών, με επικεφαλής τον αείμνηστο Παπαδουλοκωνσταντή.

 Σήμερα, μετά την απορρόφηση δύο γειτονικών συνεταιρισμών, έχει στη δύναμή του περίπου 1.350 μέλη τα οποία φροντίζουν πάνω από 300.000 ελαιόδεντρα στην ευρύτερη περιοχή της Κριτσάς, των Λακωνίων και της Πρίνας.

Διαρκής και αταλάντευτος στόχος της κοινής προσπάθειας των μελών του Συνεταιρισμού είναι η παραγωγή ενός από τα καλύτερα ελαιόλαδα στον κόσμο, (Kritsa 03).

Στο ελαιοτριβείο του Συνεταιρισμού εφαρμόζεται με επιτυχία το σύστημα της κοινής άλεσης του ελαιοκάρπου.

O ελαιόκαρπος που συλλέγεται από τους παραγωγούς, συγκεντρώνεται στους σταθμούς παραλαβής στην Κριτσά, στα Λακώνια και στην Πρίνα και επεξεργάζεται αυθημερόν μετά το μάζεμά του.

Με τον τρόπο αυτό παράγονται ετησίως περίπου 950.000 κιλά ελαιολάδου άριστης ποιότητας που, στο σύνολό του ανήκει στην ανώτερη ποιοτική κατηγορία του «εξαιρετικού παρθένου» με οξύτητα σχεδόν πάντα μικρότερη από το 0,3.

Οι σύγχρονες εγκαταστάσεις του ελαιοτριβείου με μηχανήματα φυγοκεντρικού τύπου, δυναμικότητας 10.000 Kg ελαιοκάρπου ανά ώρα, βρίσκονται στον οικισμό της Κριτσάς.

Το ελαιόλαδο που παράγεται αποθηκεύεται σε ανοξείδωτες ελαιοδεξαμενές  συνολικής χωρητικότητας περίπου 700 τόνων μέχρι την τυποποίηση του.

Το σύγχρονο τυποποιητήριο ελαιολάδου του Συνεταιρισμού έχει δυνατότητα τυποποίησης σε μια μεγάλη γκάμα συσκευασιών.

Το ελαιοτριβείο και το τυποποιητήριο του Συνεταιρισμού έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα FSSC 22000, ISO 22000, ISO 22005 και ISO 9001.

Για τις πρακτικές έκθλιψης του ελαιοκάρπου και τις πρακτικές διάθεσής του ελαιολάδου που εφαρμόζει ο Αγροτικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Κριτσάς έχει βραβευθεί από τον ΣΕΔΗΚ με την «Χρυσή Μινωϊκή Ελιά»,την Αργυρή Μινωϊκή Ελιά αλλά και με τόσα άλλα βραβεία παγκοσμίως.

Με την επίσκεψή σας, έχετε τη δυνατότητα να γνωρίσετε από κοντά, τις σύγχρονες εγκαταστάσεις και να προμηθευτείτε το πολυβραβευμένο λάδι του Συνεταιρισμού.

Με το καλό να μας έρθετε!

Εκτός των ανωτέρω ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει κι άλλα σημαντικά αξιοθέατα της περιφέρειας του χωριού, αρκεί να διαθέσει χρόνο και διάθεση να περπατήσει τον κάμπο και τα βουνά του και να ζητήσει να του υποδείξουν τι άλλο σημαντικό πρέπει να γνωρίσει.

Έτσι αποχαιρετώντας την περιφέρειά του χωριού,  φορτωμένος θα είναι, τόσο από τις φυσικές της ομορφιές, όσο και με την πλούσια   ιστορία της Κριτσάς. Με το καλό να μας έρθετε, σας περιμένουμε!

 Η Κριτσά το χωριό μου, είναι ένα κομμάτι από την ψυχή μου. Σ' αυτό γεννήθηκα και πέρασα τα πιο χαρούμενα και ξέγνοιαστα χρόνια της ζωής μου, παρέα με τους αγαπημένους μου φίλους.

 Η καρδιά μου πλημμυρίζει από αγάπη για το πανέμορφο αυτό χωριό, γι' αυτό και είμαι σίγουρος ότι ποτέ και για τίποτα στον κόσμο δε θα μπορούσα να το αποχωριστώ!

 

ΓΙΑΝΝΗΣ Κ.ΤΑΒΛΑΣ Πρόεδρος του Συλλόγου Κριτσωτών Αττικής «Ο ΚΑΣΤΕΛΛΟΣ»