ΤΑ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΣΩΤΙΚΗΣ ΦΥΣΗΣ!

 Στην Κριτσά συναντάς ελαιόδεντρα 1.000 και πλέον ετών!

Να ανακηρυχτούν ως Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης.

Εκεί ήταν η ελιά όταν αγόρασα το κτήμα από την οικογένεια Μάπα. Το κτήμα ήταν προσφυγικό, είχε παραχωρηθεί  την εποχή που εγκαταστάθηκαν οι  Μικρασιάτες πρόσφυγες στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο Κριτσάς, στην οικογένεια Μάπα.

Κάποια χρονιά το αγόρασα. Είχε τότε τέσσερις ελιές μαζί με αυτή της φωτογραφίας.

Η έκταση όμως ήταν μεγάλη και φύτεψα άλλες διακόσιες.

Η ελιά αυτή εκεί στέκει και τώρα. Με σεβασμό και αγάπη τη φροντίζω και μαζεύω τον καρπό της.

Μάλλον βρίσκεται εκεί από… πάντα. Άμα τη δείτε αμέσως θα τη ξεχωρίσετε, είναι πολύ μεγάλη.

Να τι μας εξιστόρησε ο κ. Μιχάλης Ατσαλής του Αντωνίου, ο ιδιοκτήτης του  υπεραιωνόβιου ελαιόδεντρου.

 Στη θέση Μαργέλι (Άγιος Ιωάννης Θεολόγος)  από νεαρός δουλεύω τα χώματα εδώ και φροντίζω και  δεκάδες  μέλισσες.

Εδώ βρίσκουν αρκετή τροφή από τα λουλούδια της περιοχής καθώς και από το κοντινό πευκοδάσος.

 Ο κ. Μιχάλης διαθέτει και αγροικία σε περίοπτη θέση, απολαμβάνει τον καθαρό αέρα του βουνού κι αγναντεύει πέρα ως πέρα στη Μεραμπελλιώτικη θάλασσα.

        Μεγάλωσα πια, είμαι κοντά στα ενενήντα, δυσκολεύομαι αλλά αγαπώ αυτό το μέρος. Είναι η ζωή μου, κάθε πρωί εδώ θα με βρεις μου λέει.  

Ίσως αν αφήσει κανείς τη φαντασία του ελεύθερη θα «δει» κοιτάζοντας αυτή την υπερονόβια ελιά, την ιστορία όχι μόνο της Κριτσάς αλλά και ολόκληρου του Μεραμπέλλου,  αφού η ελιά αυτή μετρά πάνω από 1.000 χρόνια ζωής.

 Αν σκέφτηκε ποτέ  να τη ξεριζώσει, τον ρώτησα. «Γιατί, τι με πειράζει το δέντρο;» απαντά ο κ. Μιχάλης.

Εμείς αφού ήπιαμε μια ρακή, ευχαριστήσαμε κι αποχαιρετήσαμε τον κ. Μιχάλη, με μια εγκάρδια ευχή. Να φτάσει γερός και δυνατός τα χρόνια της ελιάς του!

Έως και 2.500 ετών!

Και όμως, πολλά ανάλογης ή και μεγαλύτερης ηλικίας δέντρα ξεριζώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Κρήτη όσο η ελαιοκαλλιέργεια αλλά και η τουριστική ανάπτυξη εξαπλωνόταν.

Κάποιες προσπάθειες γίνονται μεμονωμένα για να σωθούν  όσα απέμειναν, στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της ιστορίας του νησιού.

Η Κρήτη δεύτερη περιοχή στη χώρα μετά την Πελοπόννησο στην παραγωγή ελαιολάδου, διαθέτει πάνω από 25 εκατομμύρια ελαιόδεντρα, τα περισσότερα από τα οποία βέβαια είναι νεαρά, εύρωστα και μικρά στο ύψος δέντρα που δίνουν μεγάλη παραγωγή.

Οι μεγάλες ελιές είναι φύρα για τους παραγωγούς, αφού δίνουν ελάχιστο καρπό σε σχέση με το μέγεθός τους.

Μικρός αριθμός υπέργηρων δέντρων κατάφερε όμως να επιβιώσει της εντατικής παραγωγής και των αδηφάγων απαιτήσεων για οικόπεδα εξαιτίας της ανάπτυξης του τουρισμού.

Έτσι, σήμερα στο νησί υπάρχουν ακόμα ελιές που η ηλικία τους υπολογίζεται έως και 2.500 έτη.

Ας γνωρίσουμε ότι ο ΣΕΔΗΚ, έχει καταγράψει 12 ελιές οι οποίες ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Η Ελιά Βουβών στον Δήμο Κολυμβαρίου που υπολογίζεται ότι είναι ηλικίας 2.500 ετών, η Ελιά Καβουσίου στον Δήμο Ιεράπετρας, η Ελιά του Αγ. Γεωργίου στον Δήμο Κανδάνου με περίμετρο 18 μ., η Ελιά της Γραμπέλας στην ίδια περιοχή ηλικίας 2.200 ετών, η Ελιά Ρουμάτων στον Δήμο Βουκολίων με μια κουφάλα όπου μπορούν να κρυφτούν 4-5 άτομα και ηλικία 2.400 ετών, η Ελιά Σαμώνα στον Δήμο Αρμένων με περιμέτρο 20 μ., η Ελιά Γόρτυνας κοντά στα ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας 1.600 ετών, η Ελιά Παλάμα στον Δήμο Ρούβα, η Ελιά Γρε Ελέ στον Δήμο Γεροποτάμου 2.300 ετών, η Ελιά Πανασού στον Δήμο Ζάρου, η Ελιά Γέννας στον Δήμο Συβρίτου, η Ελιά Μαθαίνας στο χωριό Λάστρος Σητείας.

Είναι πολύ δύσκολο να μετρήσουμε ακριβώς την ηλικία ενός ελαιόδεντρου, καθώς με τον καιρό το αρχαιότερο σημείο τους καταστρέφεται, γίνονται αυτό που στην Κρήτη λέμε κουφάλες.

 Και πόσο μπορεί να ζήσει ένα ελαιόδεντρο; Θεωρητικά αν δεν συμβεί κάτι βίαιο, για… πάντα. Οι ελιές έχουν τη δυνατότητα να αναγεννιούνται συνέχεια.

Γνωρίζετε ότι στην περιοχή της Ιεράπετρας δραστηριοποιείται η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (ΚοιΝΣΕΠ) «Επτάστικτος», (με ιδρυτή της τον Κριτσώτη εκ μητρός Γιώργο Τομαδάκη),η οποία εδώ και τρία χρόνια «τρέχει» ένα πρόγραμμα ελαιοσυλλογής από υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα.

Μάλιστα, γράφτηκε ότι σε δημοπρασία η οποία πραγματοποιήθηκε τον περασμένο χειμώνα, μία συσκευασία μισού λίτρου είχε φτάσει την τιμή των 510€.

Το άγριο ελαιόδεντρο πρωτοεμφανίστηκε στη Μικρά Ασία και κατόπιν φαίνεται πως διαδόθηκε από τη Συρία στην Ελλάδα μέσω της Ανατολίας.

Σήμερα, σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πάνω από 700 εκατομμύρια ελιές.

Η ελιά σε μικρή ηλικία έως 7 ετών δεν παράγει καρπούς.
Σε ηλικία 7 έως 15 ετών, αρχίζει να παράγει καρπούς.

Σε ηλικία ετών, βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Στην «τρίτη ηλικία» η ελιά φτάνει από χρόνια ζωής.

 

Λίγο πιο ψηλά, (στη θέση Μητσού), συναντάς ένα άλλο κτήμα ιδιοκτησίας του Γεωργίου Παγκάλου του Εμμ. (Αρκάλου).

Πέντε με έξι ελιές βρίσκονται στο κτήμα του, η μια μεγαλύτερη σε μέγεθος από την άλλη.

Παλαιότερα εκεί υπήρχαν 5 με 6 πηγάδια με αρκετό φλεβικό νερό και φύτευαν και κήπους. Αυτό είναι ένα στοιχείο ότι οι ελιές υπήρξαν και ποτιστικές και είχαν τέτοια ανάπτυξη.

Τα κτήματα βρίσκονται επί του ανηφορικού αγροτικού χωματόδρομου, πριν το οικισμό του Ιωάννου του θεολόγου και με εύκολη σχετικά πρόσβαση σε αυτά.

 Να άλλο ένα πολιτιστικό στοιχείο της Κριτσάς που θα μπορούσε να γίνει σημείο έλξης για τους πολυπληθείς επισκέπτες μας.                                                         Γιάννης Κ. Ταβλάς