H «γέννηση» της ιδέας αναβίωσης
KAI Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΡΙΤΣΑΣ
Μανώλης Φανουράκης – Μαρία Μουδάτσου
Το μυστήριο είχε τελέσει ο μακαριστός
Μητροπολίτης Πέτρας Δημήτριος.
Η «γέννηση» του δρώμενου της ιδέας αναβίωσης του Κριτσώτικου παραδοσιακού γάμου ξεκίνησε από τα μέλη της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρίας της Κριτσάς.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ονόματά της, (Φίλιππος Μηλαθιανάκης
Φιλόλογος (πρώτος πρόεδρος της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρίας) , Γεώργιος
Αφορδακός Επιμελητής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
Ανδρέας Λογκάκης φιλόλογος και Διευθυντής του γυμνασίου της Κριτσάς στο
τέλος της δεκαετίας του 1980 και επόμενος πρόεδρος της Εταιρίας, εκδότης και
διευθυντής της «Αμάλθειας» περιοδικού (λαογραφικού υλικού) έκδοσης της
Εταιρίας, Εμμανουήλ Διαλυνάς Δάσκαλος, Μαρία Βάρδα Δασκάλα.
Ο παραδοσιακός Κρητικός Γάμος, ήταν για την εποχή εκείνη, η
περισσότερο ηχηρή και ευρείας απήχησης δραστηριότητα της Εταιρείας, άρα και η
πιο αντιπροσωπευτική, με καθολική συμμετοχή των μελών της Κοινότητας Κριτσάς.
Οι δραστηριότητες των εκπολιτιστικών
φορέων τότε, παρ’ όλη την καλή θέληση των μελών τους για κάτι περισσότερο
προχωρημένο, έφτανε μέχρι τα όρια ενός
χορευτικού συγκροτήματος, μιας τυπογραφικής έκδοσης, μιας χοροεσπερίδας
(χορευτικής βραδιάς με ζωντανή μουσική), μιας συναυλίας κι άλλων.
«Εκδηλώσεις περιορισμένης
εμβέλειας δηλαδή».
Μασσάρος Γιάννης-Μαρία Τζανάκη Αύγουστος 1973
Στις εκδηλώσεις αυτές, στόχος ήταν πάντα, να διαπαιδαγωγηθούν τα
μέλη της Κοινότητας στις παραδοσιακές αξίες «γόνιμα» και «αποδοτικά»
Παρά το γεγονός των
καταβεβλημένων προσπαθειών για τα παραπάνω, οι φορείς πολιτισμού, ολοένα και
αποκτούσαν στασιμότητα στα καθιερωμένα και υπό την πίεση του άγχους «αν θα
έχομε κόσμο», «αν θα βγάλουμε λεφτά», «αν θα πουλήσουμε ουίσκι» , τελικά οι
εκδηλώσεις έχαναν τον παιδαγωγικό τους χαρακτήρα και εισήγαγαν μια διαδικασία
ξερής τεχνικής προσέγγισης, με σκοπό την στιγμιαία διασκέδαση ή το οικονομικό
κέρδος.
Η κοσμοσυρροή στο γάμο
Αυτοαποκαλούνταν ως
«παραδοσιακές εκδηλώσεις», ενώ πολλά μέλη τους αποσκοπούσαν σε «βουλευτιλίκια»
και άλλες μορφές πελατειακών σχέσεων με την εξουσία.
Βλέπε Μερακλής Γ. Μ., 1989
και 1998. Σχετικά αναφέρει ο Ρηγινιώτης Θ., 2002 σελ. 8. Επίσης σχετικά
αναφέρει ο Ρηγινιώτης Θ., 2002 σελ. 8. 72.
Μέσα σε αυτό το κλίμα,η Ιστορική Λαογραφική Εταιρία της Κριτσάς, σε μια προσπάθεια αποφυγής των καθιερωμένων κοινότυπων εκδηλώσεων και παρουσίασης των δραστηριοτήτων της Εταιρίας «με τρόπο μοναδικό» για να τέρψει και να κερδίσει τα μέλη της Κοινότητας, στράφηκε στη χρήση των «παραδοσιακών» δραστηριοτήτων της Κοινότητας, μέσα από την ίδια της την ιστορία «(…) α δέν (αν δεν) εδείχναμε (δείχναμε) τα πράματα (τα ιστορικά τους στοιχεία) όπως ήτανε ήντα (τι) θελα (θα) δείξομε (δείχναμε - προβάλαμε)» είπαν.
Με δεδομένη τη θρησκευτική
πίστη, ως αναπόσπαστο μέρος της ζωής του Κρητικού και λόγω της ιδεολογικής
συντήρησης της εποχής, που στήριζε ένα γενικότερο «εθνικό» πλαίσιο ως
ενοποιητικό στοιχείο, τα μέλη της Εταιρίας με στροφή στο παρελθόν, προσπάθησαν
να «στήσουν» μια κοινωνική εκδήλωση η οποία θα : α) «στήριζε την οικογένεια ως
το πιο σημαντικό αγαθό και ιερό κειμήλιο της καθημερινής ζωής του Κρητικού» β)
βασιζόταν στην θρησκευτική επικοινωνία του Έλληνα, και της θρησκείας ως σημείο
αναφοράς της οικογενειακής ζωής γ) αναδείκνυε τα στοιχεία της εθνικής υπόστασης
και του πατριωτισμού, δ) υποστήριζε την ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας
στην περιοχή ε) προέβαλε την Κοινότητα Κριτσάς στο ευρύ κοινό.
στ) αντιπροσώπευε τη κοινωνική ζωή του Κριτσώτη και ευρύτερα του
Κρητικού. «Ο γάμος είναι ο πιο σημαντικός κι ευτυχισμένος σταθμός της
ανθρώπινης ζωής δεμένος με την πρωταρχή της. Το ιερό της θρησκείας μυστήριο, ο
ωραιότερος κοινωνικός θεσμός. Η θεία νόμιμη ένωσις ανδρός και γυναικός για τη
δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση τέκνων».
Οι διοργανωτές του δρώμενου, θα έπρεπε «να βρουν στοιχεία και να
οργανώσουν με τον καλύτερο τρόπο το γάμο για «να είναι πραγματικός και αληθινός»,
γιατί η ίδια η διαδικασία του γάμου δεν έπρεπε να απέχει από την
πραγματικότητα, αλλά αντίθετα να παραθέτει στοιχεία και δεδομένα που να
αντιπροσωπεύουν και να φωτογραφίζουν την Κοινότητα, όπως ακριβώς είναι στην
καθημερινή ζωή.
Η άσκηση της πολιτιστικής τους πολιτικής, βασιζόταν στο πραγματικό
δρώμενο του μυστηρίου του γάμου, όπως αυτό προϋπήρχε στην Κοινότητα. «Γι’ αυτόν
ακριβώς το λόγο στην Κριτσά γίνηκε και φέτος, όπως και πέρυσι, γάμος
πραγματικός και όχι εικόνα, ομοίωμα, αναπαράστασή του»
Tα μέλη του διοικητικού
συμβουλίου της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρίας, κινήθηκαν με τρόπο ώστε να
διαφημιστεί και να γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό της Κρήτης το δρώμενο, χωρίς
όμως να υπάρξουν αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες, επειδή ο Κρητικός ήταν
ανέκαθεν παραδοσιακός στις απόψεις του, με την έννοια ότι δεν δεχόταν εύκολα τα
ξενόφερτα στοιχεία που θα αλλοίωναν το παραδοσιακό καθεστώς.
«Τα περήφανα κι αγνά ήθη,
τα πατροπαράδοτα έθιμα, η άσβηστη φλόγα της αγέραστης ψυχής που δεν δέχτηκε
ποτέ συμβιβασμό…», « (…) η μεγαλόνησος … αντιστάθηκε στον ύπουλο παγιδευτή και
πολυμήχανο εχθρό με τ’ όνομα εξέλιξη…» Ταυτόχρονα, με την δημιουργία μηχανισμών
αντίστασης ο Κρητικός, για τη συμμετοχή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ήταν πάντα ανοιχτός στα νέα πολιτισμικά
δεδομένα που ενδεχομένως προέκυπταν στην πορεία της ιστορίας, τα οποία
ενσωματωνόταν με τα παλιά, ανάλογα με τις ανάγκες που θα προέκυπταν κάθε φορά.
Σκοπός ήταν οι επισκέπτες
του δρώμενου να είναι όσο γίνεται περισσότεροι για να συμβάλλουν στην αύξηση
της τοπικής οικονομίας.
Για το λόγο αυτό, ότι προέβαλαν, έπρεπε να ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα, αυθεντικότητα και όχι μυθοπλασία.
Λόγος ιδιαίτερης προσοχής
στο τρόπο της αναβίωσης του δρώμενου ήταν το ότι, την ίδια εποχή στην κοινότητα
του χωριού Ανώγεια της Κρήτης, γινόταν παρόμοιο δρώμενο αναβίωσης γάμου από
τους Ανωγειανούς, αλλά με εικονικό ζευγάρι, γεγονός κατακριτέο από την
πλειοψηφία των Κρητικών, που το περιέγραφαν, ως ψεύτικο κατασκεύασμα των
Ανωγειανών.
Επειδή πάντα ο Κριτσώτης, πίστευε ότι ξεχώριζε από τον Ανωγειανό
ως πιο «αυθεντικός» και πιο «γνήσιος», πιο Κρητικός και «πατριώτης», «λεβέντης»
και «άντρας», το δρώμενο που θα αναπαρίστανε θα ήταν κατ’ εξοχήν πραγματικό
«γνήσιο» και αληθές, προσαρμοσμένο στα πραγματικά δεδομένα της Κοινότητας και
όπως έλεγαν «όχι ψεύτικο και φτιαγμένο
όπως τσι (τους) Ανωγειανούς». Έγραφε ο Germaine
Prudhommeau, στο υποκεφάλαιο, Η Κρήτη, σελ. 157. Ορεινό κεφαλοχώρι του νομού
Ρεθύμνης - επαρχίας Μυλοποτάμου που φημίζεται για την παραδοσιακή ζωή των
κατοίκων του, την λεβεντιά των παλικαριών, την ετοιμολογία και την εξυπνάδα των
ανθρώπων , τη φιλοξενία κ.α.
Οι ίδιοι οι Ανωγειανοί αναφέρουν ότι είναι και οι μοναδικοί
«γνήσιοι» απόγονοι των Κρητικών επειδή τα επώνυμα τους δεν τελειώνουν σε – άκης
(όπως η πλειοψηφία των ντόπιων) που όπως αναφέρουν έχουν αποκομίσει το επώνυμο
της ρετσινιάς των Τούρκων.
Λέγεται ότι, οι Τούρκοι
προκειμένου να μειώσουν το σκλαβωμένο Κρητικό τον υποβίβαζαν προσθέτοντας στο
τέλος του ονόματος του το - άκης π.χ. Παπαδάτος = Παπαδάκης.
Το παραπάνω όμως δεν είναι
αληθές επειδή στη Βικελαία βιβλιοθήκη Ηρακλείου βρέθηκαν χειρόγραφα έγγραφα
σύναψης γάμων του 11ου αιώνα στη πόλη του Ηρακλείου που αναφέρουν ονόματα με τη
κατάληξη – άκης.
Όπως έχουμε προαναφέρει το
εικονικό ζευγάρι δεν είναι ζευγάρι ούτε πριν αλλά ούτε και μετά το μυστήριο,
απλά εξυπηρετεί τις ανάγκες του δρώμενου.
Πολλές φορές οι Ανωγειανοί
κατασκευάζουν και επινοούν καταστάσεις για την διαφήμιση και εξύψωση της
κοινότητας τους. Τις περισσότερες φορές είναι ψεύτικα γεγονότα που είναι απλά
εκμεταλλεύσιμα για λόγους κυρίως οικονομικούς.
Τέτοιο γεγονός μπορεί να
χαρακτηριστεί η επινόηση του Άγιου της αγάπης, Υάκινθου (αντίστοιχος Ιταλός
Άγιος είναι ο Άγιος Βαλεντίνος) που για να προσελκύσουν τουρισμό στο βουνό του
Ψηλορείτη και ταυτόχρονα στο χωριό τους, όταν έγινε γνωστός (ως καλλιτέχνης) ο
Λουδοβίκος των Ανωγείων στο ευρύ κοινό και γνωρίστηκε με την σύζυγο του
πολιτικού Κ. Καραμανλή εφεύρε την ονομασία αυτή.
Σε καμιά περίπτωση δε γινόταν συναγωνισμός των δυο κοινοτήτων (δε
μας ένοιαζε εμάς ήντα (τι) κάνανε (έκαναν) οι Ανωγειανοί», απλά για λόγους
στρατηγικής επιτυχίας έπρεπε το δρώμενο να είναι αυθεντικό και για να γίνει
αυτό, το ζευγάρι έπρεπε να είναι αληθινό – πραγματικό και στην μετέπειτα του
μυστηρίου ζωή.
Παρουσίασε στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης καλώντας την να παρευρεθεί (ως αυθεντία – εξέχων πρόσωπο) για να διαφημιστεί το μέρος και ο ίδιος, (από προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων).
Από την πτυχιακή εργασία του σπουδαστή, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ : Χαλκιαδάκη Χρήστου (Α.Μ.20 )
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΓΑΜΟΥ
(1972 - 2021), ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ
Ο πρώτος παραδοσιακός Κρητικός γάμος στην Κριτσά, πραγμτοποιείται στις 27 Αυγούστου του 1972, με πρώτο ζευγάρι τον αείμνηστο Μανώλη Φανουράκη (ράπτη) με την εκλεκτή της καρδιά του Μαρία Μουδάτσου.
Έκτοτε για πολλά χρόνια και κάθε σχεδόν χρόνο, πραγματοποιείται ο Κρητικός γάμος, γιατί είχαμε κάποια χρόνια διακοπής του,(το έτος 1983 έως και το έτος 1994 ) και ο τελευταίος πραγματοποιήθηκε επί
προεδρίας στον Πολιτιστικό Σύλλογο του Νίκου Κοκκίνη , στις 16 Αυγούστου του 2015.
Να αναφέρουμε κάποια ονόματα ζευγαριών, (Γιάννης Μασσάρος-Μαρία Τζανάκη, Γιάννης Νεραντζούλης- Δέσποινα
Κουτουλάκη, Κωστής Χρονάκης- Σοφία Μπρόκου, Μπακαής Δημήτρης- Κούλα Τραντά, Γεώργιος
Ατσαλής- Σοφία Ζερβάκη, Μιχάλης Ραπάνης- Μαρία Ρογαλίδη, κ.λ.π.).
Κωστής Χρονάκης-Σοφία Μπρόκου και ο παπά Γιάννης Ταβλάς
20 Αυγούστου 1995
Η ποιητική πρόσκληση του γάμου του Κωστή και της Σοφίας
Τα χρόνια πέρασαν η Λαογραφική Εταιρεία Λασιθίου δε συμμετείχε και έκτοτε αναφέρει η ανακοίνωση:
Με την στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και την συνδιοργάνωση του Δήμου Αγ. Νικολάου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κριτσάς «Λατώ» θα αναβιώσει τον «Κρητικό Γάμο», σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 16 Αυγούστου στην Κριτσά.
Κάπως έτσι είναι το ιστορικό της ιδέας και της έναρξης πραγματοποίησης του αυθεντικού του γνήσιου Κρητικού Γάμου στην Κριτσά.
Εύχομαι κι ελπίζω, το τόσο σημαντικό δρώμενο της Κριτσάς, να συνεχίσει να πραγματοποιείται και στο μέλλον.
Σύμφωνα με τους διοργανωτές, η αναβίωση τέτοιων πολιτιστικών γεγονότων με συμμετοχή των κατοίκων της Κριτσάς και ιδιαίτερα της νεολαίας «ζωντανεύουν» και εμπλουτίζουν την παράδοση κυρίως όμως προάγουν τον συνεκτικό ιστό των χωριών μέσα από την κοινή προσπάθεια, την προσφορά, την αλληλεγγύη, τον εθελοντισμό και τη φιλοξενία.
Και τέλος, σίγουρα αποτελεί τη μεγαλύτερη ζωντανή διαφήμιση για το όμορφο χωριό μας!. ΓΙΑΝΝΗΣ .Κ.ΤΑΒΛΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου