ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

 

ΠΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ  ΓΕΦΥΡΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ

Σιδερένιες και πέτρινες γέφυρες

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές γέφυρες και γεφύρια από την αρχαιότητα.

Άλλες είναι ιστορικές, άλλες έχουν καταστραφεί από τον καιρό ή τους πολέμους ή έχουν αντικατασταθεί με νεότερες. 

 Άλλες είναι μικρές και άλλες μεγαλύτερες, άλλες γραφικές και άλλες σύγχρονες, άλλες πέτρινες και άλλες σιδερένιες

                                                     Ο Καλός Ποταμός από το Χαυγά

Οι περισσότερες των πέτρινων γεφυρών, που είναι και οι περισσότερες, η κατασκευή τους πήρε πολύ χρόνο και κόπο, μεταφέροντας και τοποθετώντας πέτρες με τον κατάλληλο τρόπο.

Αναλλοίωτες στο χρόνο οι γέφυρες αυτές συμπληρώνουν μυστηριακά και ονειρικά σκηνικά, ενισχύοντας την ομορφιά του τόπου όπου βρίσκονται.

Οι περισσότερες είναι έργο αυτοδίδακτων λαϊκών οικοδόμων, που άντεξαν όμως στον χρόνο και τις θεομηνίες

Ο αριθμός των γεφυρών στην Ελλάδα

Αν αναρωτηθούμε  για τις πόσες γέφυρες έχουμε στην Ελλάδα βεβαίως, “δεν ξέρουμε”.

Κανένας φορέας δεν έχει καταγεγραμμένες όλες τις ελληνικές γέφυρες και κανένας φορέας δεν έχει τη συνολική ευθύνη παρακολούθησης και συντήρησής τους.

Εκ πρώτης όψεως αυτό μπορεί να ακούγεται απίστευτο, αλλά αν λάβει κανείς υπ’ όψιν το πότε και το πώς έχουν κατασκευαστεί οι χιλιάδες γέφυρες που βρίσκονται στο πολυδαίδαλο ελληνικό οδικό δίκτυο, ίσως να μην είναι και τόσο περίεργο.

Ας ξεκινήσουμε, όμως, από τους ορισμούς. “Γέφυρα” είναι μια τεχνική κατασκευή που συνδέει δύο ή περισσότερα σημεία περνώντας πάνω από φυσικά ή τεχνητά εμπόδια.

Το τι ακριβώς θεωρείται γέφυρα, ωστόσο, είναι πιο θολό.

 Όλοι αναγνωρίζουμε τις μεγάλες γέφυρες πάνω από ποτάμια, χειμάρρους και κοιλάδες που βλέπουμε στο οδικό δίκτυο, αλλά μια ευρύτερη χρήση του ορισμού μπορεί να συμπεριλάβει ακόμα και αυτές τις μικρές διόδους κάτω από δρόμους για να περνούν οχετοί, που δεν φαίνονται καν από το δρόμο.

 Συχνά ως “γέφυρες” χαρακτηρίζονται τέτοια τεχνικά έργα που έχουν μήκος τουλάχιστον 6 μέτρα.

Κανένας φορέας δεν έχει καταγεγραμμένες όλες τις ελληνικές γέφυρες και κανένας φορέας δεν έχει τη συνολική ευθύνη παρακολούθησης και συντήρησής τους.

Μπορεί να μην γνωρίζουμε ακριβώς πόσες είναι οι ελληνικές γέφυρες, αλλά χάρη στην κατασκευή των πολύ μεγάλων αυτοκινητοδρόμων τις τελευταίες δεκαετίες από ιδιωτικές κοινοπραξίες στη χώρα μας, οι οποίες είχαν την εκπόνηση μελετών για το ελληνικό δίκτυο ως κομμάτι του έργου που είχαν αναλάβει, έχουμε μια εκτίμηση.

 Από αυτές τις πηγές ξέρουμε, λοιπόν, ότι οι νέες εθνικοί οδοί περιλαμβάνουν περίπου 3.000 γέφυρες μήκους άνω των 6 μέτρων (οι μισές εκ των οποίων είναι καινούριες, ενώ οι υπόλοιπες ήταν προϋπάρχουσες), ενώ περίπου άλλες τόσες υπολογίζεται ότι βρίσκονται στις παλιές εθνικές οδούς και το επαρχιακό δίκτυο.

 Αν συμπεριληφθούν και μικρότερες γέφυρες (π.χ. μήκους 2 μέτρων και άνω), ο συνολικός αριθμός των γεφυρών στην Ελλάδα εκτιμάται γύρω στις 17.000 περίπου.

Οι γέφυρες στο χωριό μας

Ένα μεγάλο ποτάμι (χείμμαρο) ίσως και το μεγαλύτερο του Νομού ,συναντά ο επισκέπτης του χωριού αν θελήσει να επισκεφθεί το όμορφο φαράγγι του Χαυγά.

Στο σημείο που στρίβεις για να οδηγηθείς στην είσοδο του Χαυγά βρίσκεται μια πέτρινη και περίτεχνη γέφυρα κατασκευασμένη το 1884.

 

Η τοξωτή γέφυρα στα Σπηλαρίδια

 Αγκαλιάζει τον ξεροπόταμο, «Καλό ποταμό», όπως λέγεται. Τα ορμητικά νερά από τη Τσίβη και τις Ταπιώτικες βουνοκορφές μέσω του ποταμού περνούν το Χαυγά και στη συνέχεια αφήνοντας πίσω τους την γέφυρα στα Σπηλιαρίδια συνεχίζει την πορεία του προς τα κάτω.

 Είναι μια γέφυρα κατασκευασμένη με πελεκητές πέτρες, τοποθετημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να δένει η μια με την άλλη ,σφικταγκαλιασμένες. 

Σήμερα, (2021), αν και έχουν περάσει 137 χρόνια από το χτίσιμό της, εκείνη  συνεχίζει να στέκεται αγέρωχη και να μην τρομάζει από  τα ορμητική ροή των  νερών.

Στενή όμως για την εποχή μας γιατί δεν προβλέφθηκε το μελλοντικό πέρασμα λεωφορείων. Όμως, με μια προσεγμένη μελέτη διαπλάτυνσης ,μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα!

Αλλά ας γνωρίσουμε τη γέφυρα πιο λεπτομερώς:

Είναι ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι, το οποίο γεφυρώνει το ομώνυμο ρέμα, που διασχίζει το χωριό. Σύμφωνα με πληροφορίες πρέπει να χτίστηκε στο τέλος του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα.

 Για την ακρίβεια, θα το συναντήσουμε λίγο έξω από το χωριό και ακριβώς δίπλα στο γήπεδο, ένα   γεφύρι σε καλή κατάσταση.

            Προκειμένου να καταστεί δυνατή η διάβαση των χειμάρρων και των ρυακιών του Μεραμβέλλου κατασκευάστηκαν στα τέλη κυρίως του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα αρκετά πέτρινα γεφύρια.

Μάλιστα, στην εφημερίδα Κρήτη, φύλλο 665/28-09-1882, δημοσιεύεται έκθεση «περί της καθ’ όλου κατασκευής γεφυρών εν Κρήτη και περί της επιμελείας αυτών».

Εκεί περιγράφονται με λεπτομέρεια τα υλικά, η σύνθεση των κονιαμάτων και ο τρόπος κατασκευής των ξυλότυπων.

Καθορίζεται ότι τα θεμέλια πρέπει να κατασκευάζονται με χαλίκια και κονίαμα από ένα μείγμα με θηραϊκή γη, ασβέστη και άμμο.

Τα μη ορατά μέρη των βάθρων, τα στηθαία και οι πλάγιοι τοίχοι πρέπει να χτίζονται με αργολιθοδομή και αμμοκονίαμα.

 Για τη διαμόρφωση των τόξων είναι αναγκαίο να χρησιμοποιείται λαξευτή λιθοδομή και κονίαμα από «γαλλική γη» δηλαδή τσιμέντο, ή ακόμη και κεραμοκονία.

 Τέλος, το επίπεδο κίνησης που διαμορφώνεται «επί των θόλων πρέπει να επικαλύπτεται δια στρώματος 0,05 μ. θηραϊκής κονίας μετά λεπτότατων λιθαριδίων και να επιχρίεται τόσον καλώς ώστε τα ύδατα του καταστρώματος μηδαμώς να εισδύωσιν εις τον θόλον».

Ακολουθώντας την πορεία προς το Μεραμβελλιώτικο κόλπο, μια άλλη γέφυρα νεότερης κατασκευής αλλά μεγαλύτερη , αγκαλιάζει για άλλη μια φορά το χείμμαρο.

Είναι η γέφυρα στου Τζιρή, όπως είναι γνωστή.

Κατασκευάστηκε το 1928 για να διέλθει η επαρχιακή οδός Αγίου Νικολάου-Κριτσάς. Τούτη δε διακρίνεται για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική κατασκευή της, αφού κυρίως χρησιμοποιήθηκε τσιμέντο.

Αφήνουμε πίσω μας τη γέφυρα του Τζιρή και ακολουθούμε την πορεία του ποταμού.

            Ο Καλός Ποταμός διασχίζει σχεδόν όλο τον κάμπο του χωριού και εκβάλλει στην παραλία του Αγίου Παντελεήμονος, Καλού Χωριού.

            Λίγο πριν φτάσει στη θάλασσα άλλη μια γέφυρα έχει κατασκευαστεί που βρίσκεται βέβαια στα όρια του Καλού Χωριού, (Ίστρον).

            Ας δούμε τώρα ποιές άλλες μικρότερες γέφυρες βρίσκουμε στην Κριτσά.

            Η πηγή του Κεφαλόβρυσου απ’ όπου υδρεύεται από παλαιόθεν η Κριτσά, το χειμώνα που ξεχειλίζει, μαζί με τα νερά των παρακείμενων βουνών, δημιούργησαν το ρυάκι που διασχίζει τα Καβούσα και τον Παλαίμυλο.

 Τρεις γέφυρες κατασκευάστηκαν για να διέρχονται τα οχήματα και ο κόσμος.

 Πρώτη στα Καβούσα ,(διέρχεται η επαρχιακή οδός Κριτσάς Κρούστας), δεύτερη πιο κάτω διακόσια περίπου μέτρα, η γέφυρα της Ανδρονίκης , επί του κεντρικού δρόμου του Παλαιμύλου.

Και οι δύο είναι απλές τσιμεντένιες γέφυρες  και τρίτη πιο κάτω εκατό μέτρα κατασκευής του 1933, πιο καλαίσθητη πετρόκτιστη,(ενώνει τον Παλαίμυλο με τα Καβουριανά).

Υπάρχει βέβαια και μια ακόμη κατασκευής των τελευταίων χρόνων , στο ύψος της εισόδου του χωριού πολύ απλή κι αυτή τσιμεντένια. Εξυπηρετεί ιδιοκτήτες χωραφιών προς τα πλάγια και ακόμη κάποιων οικιών.

Η γέφυρα στα Περγιολίκια και στις Κουκίστρες

Τέλος στις Κουκίστρες στο δρόμο προς το Οροπέδιο του Καθαρού έχουμε άλλη μια γέφυρα όπως κι επίσης στο δρόμο για Κουκίστρες άλλη μια μικρότερη.

Και οι δύο είναι απλές κατασκευές χωρίς καμία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική. Διασχίζονται από το ρέμα που κατεβαίνει δεξιά του Κάστελλου.

Όλες οι προαναφερόμενες γέφυρες και γεφυράκια του χωριού μας, καλύπτουν χειμάρρους ,δηλαδή είναι ποτάμια στεγνά  τους  καλοκαιρινούς μήνες.

Αυτό όμως δεν ακυρώνει τη χρησιμότητά τους και τη σπουδαιότητά τους στις καθημερινές μας μετακινήσεις.

 Γιάννης Κ. Ταβλάς