ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

 

Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ  ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ  ΕΚ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

ΚΑΙ Ο  ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΚΡΙΤΣΑΣ

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922, αρκετές οικογένειες Μικρασιατών εγκαταστάθηκαν στην Κριτσά (Άγιο Ιωάννη Θεολόγο)

Τα  κελιά που περιβάλλουν το καθολικό της μονής, καθώς και τα κτήματά της, παραχωρήθηκαν στους νέους κατοίκους του οικισμού.

Πρώτη και δεύτερη γενιά Μικρασιατών στο Θεολόγο από το βιβλίο της Μαρίας Σωρού,«Πρόσφυγες στο Μεραμπέλλο»

Στην Κριτσά λοιπόν, στα μοναστηριακά του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, εγκαταστάθηκαν το θέρος του 1923, πενήντα περίπου άτομα (14 οικογένειες). Οι κυριότερες οικογένειες ήταν,Μπούσδογλου,Κάργατζη,Κυρατζή,Τσίγκου,Μάπα,Σαΐνογλου,

Βελόπουλου, Πασσά.

Να προσθέσουμε ότι με το ίδιο επώνυμο υπήρχαν  δυό ή τρείς ξεχωριστές οκογένειες, γιατί κάποια ήταν αδέρφια.  

Για να είμαστε ειλικρινείς, η εγκατάστασή τους εδώ, δεν υπήρξε με φίλια συναισθήματα από αρκετούς ντόπιους.

Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις για την αποκατάσταση αυτή των προσφύγων από τις Ενώσεις Εφέδρων,γενικά, αλλά και από την Κοινότητα Κριτσάς με επικεφαλής τον τότε δήμαρχο Μ.Χ.Γ.Πάγκαλο.

Η τελική αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων στο Θεολόγο (13 οικογένειες), έγινε πολύ αργότερα, το 1949, όταν πια η πρώτη γενιά είχε γεράσει και η δεύτερη είχε δημιουργήσει νέες οικογένειες.

Διανεμήθηκαν 391 στρέμματα γης με 1028 ελιές, 210 καρποφόρα και 200 χαρουπιές.

Οι εγκατασταθέντες, εργάστηκαν σκληρά και τα άγονα χωράφια φυτεύτηκαν κι έγιναν γόνιμα και παραγωγικά.

Με τα χρόνια απέκτησαν παιδιά, εγγόνια κι έγιναν ένα με τις Κριτσώτικες οικογένειες.

 

Επί τη ευκαιρία ας αναφέρουμε ότι ο Αγιος Ιωάννης Θεολόγος, το προάστιο της Κριτσά, πέρα από προσφυγική κατοικία αργότερα μετετράπη και σε θερινό θέρετρο, τόπος αναψυχής για κάποιους.Να αναφέρουμε τον κ. Συντιχάκη επάγγελμα μαραγκός και τον κ. Αλεξανδρίδη Αλέκο, κάτοικοι Αγίου Νικολάου.

Επίσης ο χωριανός μας αείμνηστος Χαρτζηγιάννης επιστρέψας εξ Αμερικής πιο πέρα κάτω από βελανιδιές και καρυδιές έκτισε οικία (βίλα), όπου παραθέριζε απολαμβάνοντας και το δροσερό και γάργαρο νερό της παρακείμενης πηγής. Η πηγή βέβαια αυτή εστέρεψε μετά τη διαπλάτυνση του δρόμου προς Κρούστα!

Σήμερα βέβαια, εκείνα τα σπίτια που υποδέχτηκαν τους πρώτους πρόσφυγες μένουν κλειστά, καθ΄ότι οι νεότεροι μετακώμισαν αλλού για να ζήσουν και πότε πότε ,μόνο ο Δημήτρης Μπούσδογλου και ο αδερφός του Γιώργης, μένουν στο πατρικό τους, αναπολώντας την παιδική τους ηλικία με τα πέτρινα χρόνια!

Παραθέτουμε παρακάτω ένα σχετικό ποίημα,(Ένα προσφυγόπουλο από τα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας), αφιερωμένο στην προσφυγιά και στον ξεχωριστό Κωστή Τσίγκο, πρόσφυγα και πατέρα της Μαρίας Τσίγκου-Αφορδακού από το βιβλίο της ΠΟΙΗΤΗΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ,του 2003.

    

Όταν οι Έλληνες υποδέχονταν 1.221.849 Έλληνες πρόσφυγες

Μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία τον Αύγουστο του 1922, χιλιάδες πρόσφυγες διαπεραιώθηκαν στην Ελλάδα.

Τον Οκτώβριο του 1922 έφτασαν οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, συναποκομίζοντας μεγάλο μέρος της κινητής περιουσίας τους, ενώ αυτοί της κεντρικής και της νότιας Μικράς Ασίας ήρθαν το 1924 και το 1925, με τη φροντίδα της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής Πληθυσμών.

Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 1922.

Το 1928 απογράφτηκαν 1.221.849 (το 19, 69% του πληθυσμού), στους οποίους όμως περιλαμβάνονταν και όσοι είχαν έρθει παλαιότερα από τη Βουλγαρία, τη Ρωσία και αλλού.

Αν όμως ληφθεί υπόψη το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας, η μείωση των γεννήσεων και η άμεση μετανάστευση πολλών σε άλλες χώρες, προκύπτει ότι ο αριθμός των προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα πρέπει να ήταν μεγαλύτερος.

Στο Νομό Χανίων οι πρόσφυγες αποτελούσαν το 7, 4%, στο Νομό Ρεθύμνου το 6, 4%, στο Νομό Ηρακλείου 14, 1% και στο Νομό Λασιθίου το 2, 5%.

Η άμεση ανάγκη υποδοχής των πολλών χιλιάδων προσφύγων και της εξασφάλισης στοιχειωδών συνθηκών ζωής γι’ αυτούς αποτέλεσε μια μεγάλη πρόκληση για τη χώρα, η οποία εξερχόταν από δεκαετίες εξουθενωτικούς πολέμους και συγχρόνως αναζητούσε διέξοδο από την παράλυση που προκαλούσε ο εσωτερικός διχασμός.

 Σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι πρόσφυγες διακινήθηκαν σε μια χώρα ηττημένη, οικονομικά εξαντλημένη και χωρίς σοβαρές υποδομές.

Το ελληνικό κράτος απευθύνθηκε στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), η οποία βοήθησε την Ελλάδα να συνάψει δάνειο και ίδρυσε την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), έναν αυτόνομο οργανισμό που θα δρούσε με τη συνεργασία του ελληνικού κράτους.

Η ΕΑΠ λειτούργησε από το 1923 έως το 1930 και ασχολήθηκε κυρίως με την αποκατάσταση των προσφύγων στην ύπαιθρο.

Περίπου 750.000 πρόσφυγες οδηγήθηκαν στη Μακεδονία και στη Θράκη, γιατί εκεί υπήρχαν διαθέσιμες γαίες αλλά και για να εξασφαλιστεί η αριθμητική υπεροχή του ελληνικού στοιχείου σε αυτές τις περιοχές.

Mε βάση τα στοιχεία της Κοινωνίας των Εθνών, σε πολλές περιοχές της νέας τους εγκατάστασης κατά τα πρώτα χρόνια πέθανε από τις κακουχίες το 20% των προσφύγων, ενώ αντιστοιχούσε 1 γέννηση σε 3 θανάτους.

Φωτιά στους Τουρκόσπορους

Οικονομικές και κοινωνικές διαφορές, αλλά και πολιτιστικές και γλωσσικές ιδιαιτερότητες χαρακτήριζαν τον προσφυγικό πληθυσμό.

H εγκατάσταση των προσφύγων προκάλεσε μεγάλες ανακατατάξεις σε όλες τις περιοχές που τους υποδέχθηκαν, τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις.

 Η οικονομική ανέχεια γηγενών και προσφύγων οδήγησε σε απεργίες και αιματηρές διαδηλώσεις. «Φωτιά στους τουρκόσπορους πρόσφυγες» ακουγόταν σε συλλαλητήριο των μοναρχικών στις στήλες του Ολυμπίου Διός το 1923. «Στην Τουρκία μας ονομάζανε Έλληνες και στην Ελλάδα Τούρκους» έλεγαν χαρακτηριστικά οι ξεριζωμένοι.

Οι πρόσφυγες, όμως, ενσωματωμένοι η μη στη δομή των πόλεων, κατάφερα να μετατραπούν σε ζωογόνο αίμα και κινητήρια δύναμη.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αττική οι πρώτοι προσφυγικοί συνοικισμοί μετατρέπονται σταδιακά σε βιομηχανικές κοινότητες, αφού γύρω από αυτούς δημιουργούνται τα μεγάλα εργατικά προάστια του Πειραιά (Κοκκινιά, Δραπετσώνα, Κερατσίνι) αλλά και της Αθήνας (Βύρωνας, Καισαριανή, Νέα Ιωνία) που αναπτύσσουν έντονη δραστηριότητα στο χώρο της ταπητουργίας και όχι μόνο, καθώς οι προσφυγικές πολυκατοικίες περιτριγυρίστηκαν από νέες βιομηχανίες.

Ο τεράστιος αριθμός των προσφύγων που έφτασε στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες του 1922 προκάλεσε έντονες πιέσεις, στην αρχή προκειμένου να ικανοποιηθούν οι στοιχειώδεις ανάγκες τους, και στη συνέχεια για να αποκατασταθούν και να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία.

Όσο αφορά τον αριθμό των εγκατασταθέντων στο νομό Λασιθίου προσφύγων, αρχικά τοποθετήθηκαν στα αστικά κέντρα του νομού, - στη Σητεία (367), την Ιεράπετρα (357), τον Άγιο Νικόλαο (234) και τη Νεάπολη (124).

Στα τέλη του 1925 αναφέρονται 1.545 πρόσφυγες στον ίδιο νομό. Στην απογραφή του 1928 ο αριθμός των προσφύγων είχε αυξηθεί σε 1.717, εκ των οποίων οι 544 ζούσαν στη Σητεία και οι 670 στην Ιεράπετρα.

Παράλληλα δημιουργήθηκαν και δύο προσφυγικοί συνοικισμοί: ο Άγιος Ιωάννης Θεολόγος και το Τσιφλίκι στην επαρχία Μεραμβέλλου.

Ειδικότερα οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ιεράπετρα προέρχονταν κυρίως από το Ρέις Ντερέ και οι πρόσφυγες στο Μεραμβέλλο από οικισμούς της Μικράς Ασίας και τη Ρωσία, απ' όπου έφθασαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930.

Παρά τις όποιες καθυστερήσεις, τις βιαστικές και πρόχειρες υλοποιήσεις των σχεδιασμών, η αποκατάσταση των προσφύγων έχει κριθεί επιτυχημένη και από πολλούς θεωρείται ως το μεγαλύτερο επίτευγμα του ελληνικού κράτους.