ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΘΑΡΟ ΚΡΙΤΣΑΣ

 

Τα πλυντήρια (λουτρά) αιγοπροβάτων

στο Οροπέδιο Καθαρού Κριτσάς.

Γνωριμία με το Οροπέδιο Καθαρό

          Το οροπέδιο του Καθαρού , θεωρείται και είναι, ένα από τα πιο αξιόλογα οροπέδια, της Κρήτης.

 Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1150 μέτρων και απέχει 16 χιλιόμετρα από την Κριτσά και 12 χιλιόμετρα από το οροπέδιο Λασιθίου.

Κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από βοσκούς με τις μάντρες και τα μετόχια τους, τρέφοντας πολλές χιλιάδες αιγοπρόβατα, ενώ δεν λείπουν και οι καλλιέργειες κηπευτικών και οπωροφόρων δένδρων, καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Στο Καθαρό υπάρχει ένα ιδιαίτερο καθεστώς ιδιοκτησίας της γης, καθώς όλη η έκταση του Καθαρού ανήκει αποκλειστικά στο δημοτικό διαμέρισμα Κριτσάς, και μόνο οι μόνιμοι εγγεγραμμένοι κάτοικοι του χωριού έχουν το δικαίωμα να καλλιεργήσουν στο Καθαρό, πληρώνοντας 4% επί της αξίας των παραγόμενων προϊόντων.

Για τους λάτρεις του βουνού, της πυκνής βλάστησης αλλά και της γυμνής πέτρας η επίσκεψη στο οροπέδιο του «Καθαρού» είναι επιβεβλημένη.

 Χιλιάδες αιγοπρόβατα εκτρέφονται στις πλαγιές του και δίνουν εξαιρετικής ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα.

Το Καθαρό, πέραν των προαναφερθέντων, παρουσιάζει  και ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον, καθώς διαπιστώθηκε από ερευνητές, παλαιοντολόγους, η ύπαρξη απολιθωμάτων νάνων, ιπποπόταμων και ελεφάντων.

Επίσκεψη στο Καθαρό

            Πολλές φορές έχω επισκεφθεί ως κάτοικος της Κριτσάς το Οροπέδιο Καθαρού, είτε για τη συγκομιδή των εκλεκτών οπωρικών από κάποιο χωράφι κληρονομιά από τη μητέρα  μου κι εκείνη κληρονόμος επίσης από το δικό της πατέρα (παππού μου)!, είτε να επισκεφτώ κάποιο φίλο βοσκό, να πιούμε το κρασάκι μας, να φάμε από το δικό του τυρί και γευτούμε το νοστιμότατο κρέας, από το δικό του σφαχτάρι.

  Πριν λίγες μέρες, αποφάσισα με το αγροτικό φίλου μου, να γνωρίσουμε καλύτερα, τα ενδότερα του Οροπεδίου. Να γυρίσουμε, να προσεγγίσουμε δηλαδή μέρη, που δε φτάνεις εύκολα με συμβατικό όχημα.

Αφήσαμε τους κυρίως χωμάτινους αγροτικούς δρόμους και μπήκαμε σε δευτερεύοντες και τους πιο δυσκολοδιάβατους. Όμως το 4χ4 του φίλου μου Νίκου, τα καταφέρνει πολύ καλά.

Και να μπροστά μας κάποια στιγμή, οι κατασκευές των φωτογραφιών. Έμεινα έκπληκτος από το σχεδιασμό και από την καλή τους ακόμη κατάσταση και με το ερωτηματικό, τι να είναι και σε τι χρησίμευαν, (βλέπε πάνω εικόνες).

Ο χωριανός μας βοσκός, κος Μανώλης, που έβοσκε πιο πέρα τα πρόβατά του, μάς έλυσε πρόθυμα,  όλες τις απορίες μας.

Τα πλυντήρια (λουτρά) αιγοπροβάτων

Σας φαίνεται περίεργο, μας λέει  κι όμως υπήρχαν πριν μερικά χρόνια, σε λειτουργία, οι κατασκευές που βλέπετε στις φωτογραφίες.

Ήταν πλυντήρια των αιγοπροβάτων, που χρησιμοποιήθηκαν από τους βοσκούς της εποχής  εκείνης.

 Τα συναντάμε  σε δυο σημεία του Οροπεδίου Καθαρού, μετά τη γνωστή πηγή στην Περβόλα, στη θέση Κουνίστρες στο Μέσα Αόρη και στην άλλη θέση Βρυσίδια στον Περθιανό, προς τη μεριά που οδηγεί στο Οροπέδιο του Λασιθίου.

 

Κατασκευάστηκαν την εποχή αν θυμάμαι καλά  του αείμνηστου Προέδρου της Κριτσάς «Σήφη Νεραντζούλη» και την ενεργή συμμετοχή και προτροπή τού τότε Κοινοτικού Συμβούλου και κτηνοτρόφου, Πέτρου Θραψανιώτη.

Τα σχετικά  κονδύλια διατέθηκαν από το τότε Υπουργείο Γεωργίας, για τη δημιουργία λουτρών, με  κύριο σκοπό την αντιπαρασιτική απαλλαγή των ζώων, που ζούσαν στο μαλλί και το δέρμα τους και κατά δεύτερο το πλύσιμο τους.

Περιποίηση των ζώων, καθαρισμός του σώματος

Ο καθαρισμός του σώματος, χρειάζεται να γίνεται σε όλα τα είδη των αγροτικών ζώων, σε διαστήματα ανάλογα με τις συνήθειες του κάθε είδους και ατόμου και το βαθμό ρύπανσης του σώματος. 

Η σκόνη, οι λάσπες και τα κόπρανα δεν πρέπει να μένουν επάνω στο δέρμα και το τρίχωμα, γιατί αποτελούν εστία διατήρησης και ανάπτυξης μικροβίων και παρασίτων ή μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό και δερματίτιδες.

 Ιδιαίτερα όταν πρόκειται να γίνουν χειρουργικές ή άλλες επεμβάσεις ή στα επίτοκα θηλυκά, πρέπει να γίνεται καθαρισμός του σώματός τους.

 Ο καθαρισμός και η απαλλαγή του σώματος από τις οποιεσδήποτε ακαθαρσίες, γίνεται με τη χρησιμοποίηση της ειδικής βούρτσας και της μεταλλικής ξύστρας, ανάλογα με το βαθμό και το είδος της ρύπανσης , ή με πλύσιμο με νερό, εμποτισμένο με ανάλογα αντιπαρασιτικά φάρμακα.

Εφαρμόζοντας τακτικά τον καθαρισμό του σώματος στα ζώα, προσφέρεται η ευκαιρία, να παρατηρηθούν και να διαπιστωθούν έγκαιρα διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως τραυματισμοί, παρασιτώσεις κ.λπ.

 Με την έγκαιρη αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων, η ίαση είναι ευκολότερη και η οικονομική ζημιά από τη μείωση των προϊόντων, περιορίζεται σημαντικά.

 Εκεί λοιπόν, Ιούνη μήνα, οδηγούσαν τα ζώα τους (πρόβατα-αίγες) οι Αορίτες βοσκοί για να τα πλύνουν από ότι βρώμικο είχαν στο μαλλί τους, να εξοντώσουν τυχόν παράσιτα και για να δροσιστούν από τη ζέστη.

Βέβαια λίγοι ήταν οι βοσκοί που οδηγούσαν τα αιγοπρόβατά τους εδώ. Οι άλλοι που είχαν κοντά τους κολύμπες (λάκκοι με βρόχινο κυρίως νερό), προτιμούσαν να τα πλύνουν εκεί.

Τα πλυντήρια(λουτρά) αυτά, εφοδιάζονταν με την κατάλληλη ποσότητα νερού με αρδευτικούς σωλήνες, από κοντινές πηγές.

  Πριν όμως κατά τον Απρίλιο-Μάιο οι βοσκοί κατά τρόπο τελετουργικό έκαναν τη λεγόμενη κουρά, την οποία και σήμερα ακολουθούν.

Συνήθως γινόταν με το Χριστός Ανέστη που ο καιρός είχε βελτιωθεί ώστε να μην κρυώνουν τα ζώα και μειωθεί η παραγωγή γάλακτος.

Όσο για το πλύσιμο του μαλλιού, για να οδηγηθεί στον αργαλειό, ακολουθούσε μια άλλη επίπονη διαδικασία, (ας θυμηθούμε τις νοικοκυρές του χωριού μας να πλένουν ,να γνέθουν και να κλώθουν το μαλλί, μέχρι να φτάσει στο αργαλειό), γιατί δεν ήταν αρκετό το πλύσιμο των ζώων στα πλυντήρια.

Πλυντήρια σε αχρηστία

Δυστυχώς, τα πλυντήρια αυτά, δε λειτούργησαν για πολλά χρόνια, είτε γιατί δε  βόλευαν τους βοσκούς, είτε γιατί δεν τα έκριναν χρήσιμα. Τα χρόνια πέρασαν, άρχισαν οι φθορές κι αυτές ακόμη οι σιδερένιες πόρτες εξαφανίστηκαν!

Για άλλη μια φορά ξοδεύτηκε το δημόσιο χρήμα κι έμειναν ερείπια, όπως συνέβη και σε τόσα άλλα έργα, ίσως γιατί δε ρωτήθηκαν οι κτηνοτρόφοι, για την αναγκαιότητα της δημιουργίας τέτοιων λουτρών!

Σήμερα δε γνωρίζω τι διαδικασία ακολουθούν οι κτηνοτρόφοι πάνω σ’ αυτό το θέμα  κι αν βρήκαν κάποιο άλλο τρόπο, πιο εύκολο και πιο αποτελεσματικό.

Πάντως αξίζει μια επίσκεψη και σίγουρα θα εντυπωσιαστείτε.

Να άλλο ένα στοιχείο, της τοπικής ιστορίας και κουλτούρα μας, που χρειάζεται την προστασία μας, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι.                                                            

 

   Γιάννης Κ. Ταβλάς